Kryminalny Wrocław | Autor: Iza Michalewicz

Ta książka to biografia mrocznych stron miasta, tego, co na co dzień pozostaje ukryte w jego ciemnych zaułkach, w czterech ścianach mieszkań i w pokrętnych zakamarkach ludzkich umysłów. Iza Michalewicz jest znakomitą reporterką śledczą, a „Kryminalny Wrocław” to pierwsza z cyklu książek o największych zbrodniach popełnionych w polskich miastach. Taka mapa pełna czarnych punktów, powidoków cierpienia i obłędu, do którego tylko istota ludzka jest zdolna. Autorka skorzystała z pomocy zawodowej, uznanej profilerki kryminalnej. Był to znakomity pomysł ze względu na fakt, że równie ważny, jeśli nawet nie ważniejszy od samego zdarzenia i prowadzonego śledztwa jest tu człowiek, jego motywacje, historia życia, która wyprowadziła go na manowce.

Możemy przeczytać o głośnym w latach 90-tych morderstwie miss Polski, Agnieszki Kotlarskiej, młodej ciężarnej dziennikarki wrocławskiej telewizji a także zabójstwie przez doktor ginekolog żony kochanka, z którym planowała przyszłość. Wielu z nas słyszało też pewnie o Krystianie Bali, autorze pokręconej, mocno zwulgaryzowanej i brutalnej książki „Amok”, która naprowadziła śledczych na jego trop jako zabójcy.

Wszystkie zbrodnie łączy jedno – afekt i zaburzona osobowość sprawcy, w którą próbuje wejrzeć autorka, aby znaleźć odpowiedź na pytanie, co wywołuje w ludziach tak silne emocje, że mogą one doprowadzić aż do zabójstwa. Wydaje się, że to miłość. Ale miłość nie powinna krzywdzić. Więc może miłość połączona  z potrzebą silnej kontroli, z chęcią zawłaszczenia drugiej osoby. I jeszcze zazdrość, nienawiść. W przypadku osobowości niestabilnej o cechach psychopatycznych, jaka charakteryzowała większość sprawców, to mieszanka po prostu wybuchowa. Swoje fantazje, wyobrażenia, chore pragnienia, biorą za rzeczywistość. Mordercą, psychopatą, stalkerem, może być każdy: informatyk, lekarz, dziennikarz, pisarz. Być może właśnie mijaliśmy kogoś takiego na ulicy.

Iza Michalewicz dociera do znajomych, bliskich, sąsiadów i przyjaciół zarówno ofiar, jak i sprawców. Stara się odtworzyć ścieżki prowadzące do tragicznego finału, prześledzić ostatnie godziny przed zdarzeniem. Przygląda się wnikliwie sylwetkom psychologicznym, relacjom rodzinnym, przyjacielskim, uczuciowym. Cytuje fragmenty akt śledztwa, protokołów spisanych przez policję, prokuratora, lekarza sądowego, psychologa. Czyta też akta sądowe, przytacza z nich najbardziej istotne ustępy. Stopniowo wyłania się z tego spójna całość, ludzie w określonym momencie swojego życia, w konkretnym czasie i miejscu. Często na zakręcie, w trakcie rozwodu, konfliktu rodzinnego, zaciągniętych zobowiązań, których nie są w stanie uregulować. Okłamujący i okłamywani, zdradzający i zdradzani, nie potrafiący odejść, choć bardzo by chcieli. W dużym stresie, czasem pod wpływem wizji uczuć, które istnieją tylko w ich chorej głowie. Zaczynamy rozumieć ich sposób myślenia. Niepokoi nas on i denerwuje niczym w najlepszym thrillerze.

To sześć historii z toksyczną miłością w tle, a także zdradą i nieokiełznaną zazdrością. To sytuacje, kiedy człowiek uwikłany w kłamstwa, w lawirowanie między żoną i kochanką, postawiony przed koniecznością wyboru, który go przerasta, wybiera drogę zbrodni.  Opisane wydarzenia łączy jeszcze to, że wyroki zapadały w nich na podstawie poszlak oraz dowodów zbieranych wyjątkowo nierzetelnie, często pod kątem z góry założonej tezy. Czytając o tym, jak przez niestaranność, partactwo i brak uważności, nie zabezpieczano istotnych śladów, jak ginęły ważne dowody, trudno nam w to wprost uwierzyć. Jest takie powiedzenie, że lepiej uwolnić dziesięciu winnych niż skazać jednego niewinnego. Tutaj wydaje się, że postępowano odwrotnie. Nie wiemy, czy ci, którzy odpowiedzieli za opisane w książce zbrodnie, rzeczywiście je popełnili. Nie wiemy, czy nie są tylko ofiarami niewydolnego systemu policyjno- sądowniczego, jak choćby Tomasz Komenda. Ilu jest takich skazanych, których winy nie udowodniono w dostateczny, pewny sposób.

Bardzo interesująco opisano w książce badanie wariografem. Jest to metoda dość kontrowersyjna, choć od 2003 roku dopuszczona u nas jako dowód. Jednak wymaga ona spełnienia określonych warunków, aby badanie mogło być uznane za rzetelne. W niektórych przypadkach nie dopełniono wszystkich procedur, być może nawet umyślnie, co wypaczyło uzyskany efekt końcowy.  Wreszcie mogłam dokładnie poznać, co mierzy się tym tajemniczym urządzeniem i jakie kategorie pytań zadaje się oskarżonemu.

Wiele tu ciekawych zagadnień natury moralnej. Za bardzo ważne uznałam zagadnienie, czy lekarzowi, nawet najlepszemu z punktu widzenia sztuki medycznej, który był skazany i odsiedział karę za morderstwo z premedytacją, można pozwolić na czynny powrót do zawodu. Czy ktoś, kto tak haniebnie sprzeniewierzył się przysiędze Hipokratesa, że zamiast ratować życie odebrał je brutalnie, może nadal być lekarzem. Przecież to nie tylko kwestia wiedzy i umiejętności, ale też zaufania i etyki.

To świetnie napisana książka, od której trudno się oderwać. Iza Michalewicz dokładnie wie, jak pisać, by napięcie tylko rosło, by sylwetki bohaterów z każdą stroną wzbogacały się o nowe rysy, które je uwiarygadniają i pozwalają nam lepiej rozumieć ich postępowanie. Z pewnością dla Wrocławian książka ma jeszcze tę zaletę, że znając swoje miasto, mogą ruszyć śladem zbrodni, przemieszczać się konkretnymi ulicami, patrzeć w okna mieszkań, o których przed chwilą czytali. Ponieważ z założenia ma to być cykl poświęcony różnym polskim miastom, ja czekam niecierpliwie na Łódź.