Bursztynowa Komnata | Autor: Ryszard Jacyna

Bursztynowa Komnata. W poszukiwaniu zaginionej prawdy Ryszarda Jacyny to monografia poświęcona wyjaśnieniu jednej z „największych zagadek XX w.” , jak głosi Wprowadzenie.

Hasło: „zaginiony skarb” rozpala wyobraźnię i poszukiwaczy awanturniczych przygód, i poważnych historyków. Dodając do tego romantyczną otoczkę o gdańskich mistrzach pracujących przez 11 lat nad wystrojem gabinetu zamówionego na zlecenie Franciszka I Hohenzollerna i przekazanego później w dowód przyjaźni rosyjskim carom, zrabowanego podczas wojny przez Niemców, ukrytego, zatopionego, spalonego (opcje do wyboru), mamy opowieść niczym z afery sensacyjnej. Oliwy do ognia dolewa fakt, iż tropiącymi zabytek byli nie tylko naukowcy, czy pasjonaci, ale także jasnowidze.

Publikacja zawiera obszerny (jak na tak skromną objętościowo pozycję) aparat naukowo - badawczy (bibliografia z książkami i artykułami), indeksy osobowe i miejscowe, spisy ilustracji i map (w tym kilka kolorowych zdjęć oddających piękno zabytku), a nawet kalendarium Bursztynowej Komnaty, czy załączniki: Podróże służbowe dra Alfreda Rohdego (…) i Transporty wyjeżdżające z zamku w Königsbergu z eksponatami muzealnymi (…).

Poza tym jest to wynik pieczołowicie przeprowadzonego śledztwa i skrupulatnych analiz zachowanych dokumentów. Niestety, wszystko nadal w obszarze hipotez i domniemywań. Niemniej jednak autor stara się przekonać czytelnika do swoich racji, a czyni to na stronach pięciu rozdziałów, wstępu oraz zakończenia.

Wprowadzenie informuje o stanie badań dotyczących tego ósmego cudu świata, przytacza dokumentację i relacje świadków, a także uwzględnia sytuację militarną w strategicznych dla zagadnienia okresach. Podkreślony jest również ogrom pracy nad dociekaniem prawdy.

Część zasadnicza pod tytułem Bursztynowa Komnata w Königsbergu to dokładny opis specyfikacji zabytku, techniki wykonania (inkrustowane płytki z bogatymi ornamentami z bursztynu, miedzi, mosiądzu, pumeksu, ołowiu, cyny i kości słoniowej), a także zarys sytuacji polityczno – historycznej na przełomie wieków, poczynając od XVIII z uwzględnieniem znaczenia samego obecnego Kaliningradu. Rozdział ten zawiera także dosyć szczegółowy opis szeregu propozycji demontażu i ukrycia komnaty poczynionych w 1941 roku oraz odsyłacze do ksiąg inwentarzowych. Jest tutaj również przyczynek do wskazania roli dr Alfreda Rohdego – historyka sztuki, który pełnił obowiązki dyrektora zbiorów muzealnych na zamku w Königsbergu i który był odpowiedziany za ewakuację skrzyń ze skarbem w „bezpieczne miejsce”. Kolejna część książki wskazuje rolę tej kluczowej postaci jako „ostatniego depozytariusza Bursztynowej Komnaty”. Skromny, gruntownie wykształcony, systematyczny. Idealny kustosz gwarantujący pewność dochowania tajemnicy miejsca ukrycia skarbu, prawdopodobnie na terenie Prus Wschodnich. W dodatku względnie lojalny wobec nazistowskich władz i ostrożny wobec Sowietów, którzy już w 1945 roku podjęli wątek odzyskania skrzyń ze zdemontowanymi fragmentami gabinetu.

Kolejny rozdział dotyczy działań wojennych w styczniu 1945 roku w Prusach Wschodnich jako punktu odniesienia przy wskazaniu argumentów przemawiających za prawdopodobnym, najbardziej rozsądnym ulokowaniu Bursztynowej Komnaty. Autor analizuje mapy, bierze pod uwagę przebiegające linie frontu i bardzo szczegółowo relacjonuje operacje wojskowe.

Śledztwo Ryszarda Jacyny w dwóch ostatnich częściach to swoista próba rekonstrukcji wydarzeń związanych z dalszymi losami Bursztynowej Komnaty. O tyle trudne, że opierające się na kilku sprzecznych ze sobą relacjach. Za ostateczne miejsce składowania skrzyń uznaje pałac w Wildenhoffie, choć nadal jest to jedynie hipoteza bez naukowego potwierdzenia.

Sprawa Bursztynowej Komnaty wciąż rozpala wyobraźnię. Planowane badania z użyciem georadarów oczekują na stosowne pozwolenia i … dotyczą m.in. lokalizacji w Książu. Nie wspominając o legendarnym już Złotym Pociągu, który miał przewieźć zrabowane przez Niemców skarby (w tym Bursztynową Komnatę) i ukryć „gdzieś” w Górach Sowich.

Dywagacje i domysły. Niemniej jednak ciekawie podjąć trop za Ryszardem Jacyną mimo, iż nie prowadzi do rozwiązania zagadki.