Psychologia I Szamanizm | Autor: Arnold Mindell

Arnold Mindell zdobył sobie swoiste uznanie w środowisku naukowym będąc twórcą psychologii procesu i pogłębiając typowe dla podejścia transpersonalnego skupienie na mistycyzmie oraz spirytualizmie; nie można jednak pozbyć się wrażenia, że jego wpływ przebija się jedynie w pracy nielicznych wyznawców, którzy tak czy inaczej wybrali jedynie wąski kawałek z całej jego myśli. Same zaś pisma pozostają w dużej mierze zapomniane; czy słusznie, czy niesłusznie przyszło mi ocenić po lekturze „Psychologii i szamanizmu”.

 Podstawowe założenia jego myśli mają pewne punkty wspólne z naukowymi metodami psychoterapii opartymi na hipnozie, jednak w przeciwieństwie do nich nie odrzuca ich duchowej podbudowy, stąd także bazę pojęciową czerpie stricte z własnych szamanistycznych doświadczeń. Zasadniczą ideą, jaką postuluje jest tzw. „śpiące ciało” (ang. dreambody – przywołuję oryginał, bo bardziej wskazuje on na dwoistą naturę doświadczenia somatycznego w każdym stanie świadomości, nie tylko w samym śnie), czyli platforma połączenia między zjawiskami przeżywanymi na pełnej jawie, a tymi odczuwanymi podskórnie; a kluczem do ich zrozumienia byłoby słowo „instynktownie”. Mindell w pracy ze śpiącym ciałem przede wszystkim postuluje połączenie się z nim, a zatem wyczulenie na wszystkie mimowolne, dziwne doznania pojawiające się w nim i uznanie ich za „zaproszenie w nieznane”, a czasem wręcz wiadomość od drugiej strony.

Pierwszą część swojej publikacji – „Odkrywanie sobowtóra” – poświęcił właśnie temu, czyli nauce odkrywania „śpiącego ciała” w świetle nauk szamanistycznych, wplątując w to również archetypiczne role łowcy, wojownika i sprzymierzeńca, a także wykorzystując koncepty „pierwszej uwagi” (tej poświęconej „zwykłemu”, świadomemu życiu”) oraz „drugiej uwagi” (związanej ze śniącymi ciałem). Druga część zaś, „Śnienie w mieście”, stara się przenieść doświadczenia szamanistyczne w realia wielkomiejskiej psychoterapii i postawić postulaty w celu uczynienia ją bardziej dostępną, jednak pozwoliłabym sobie na stwierdzenie, że wychodzi to autorowi dość topornie. Z tych samych powodów, dla których cała książka jest niepozbawiona wad.

Przede wszystkim, jak można się domyślać, metodologia nie jest czymś, co specjalnie zajmuje Mindella. Nawet biorąc pod uwagę oryginalną datę wydania, lata dziewięćdziesiąte nie dopuszczają już takiej wybiórczości i stronniczości w tworzeniu nauki. Przede wszystkim, jedyne na czym opiera się autor poza swoimi doświadczeniami (których również nie raczy opisać w sposób dokładniejszy czy bardziej obiektywny) to dwie (tak, dosłownie dwie) książki. Z czego jedna to pozycja bardziej antropologiczna w wymowie, bo to „Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy” autorstwa Mircei Eliadego, druga zaś to popularna w kręgach ezoterycznych pozycja Carlosa Castaniedy „Podróż do Ixtlan”. Niezależnie od oceny samego materiału źródłowego, którego nie można uznać za bezwartościowy, tak duże zawężenie podstaw teoretycznych po prostu nie przystoi badaczowi. Tym bardziej, że Mindell wciąż stara się przekonywać, że jego propozycja łączy szamanizm ze współczesną psychologią – której nigdy nie cytuje ani nie stara się o nawiązanie do bardziej szczegółowych elementów koncepcji innych naukowców.

 Ciekawe z kolei jest zamieszczenie różnych „ćwiczeń” mających pomóc w odnalezieniu „śniącego ciała”. Sama koncepcja nieco za bardzo kojarzy się z umiarkowanie skutecznymi poradnikami do samopomocy, natomiast są one faktycznie ciekawe i pozwalają od nieco innej strony doświadczyć swojej fizyczności. Niestety, niedomaga za to polskie wydanie; pojawiają się w nim literówki, na które ciężko przymknąć oko, tłumaczenie należy do topornych, a okładka zachęciłaby jedynie bardzo specyficzny rodzaj ludzi.

Krótko mówiąc, jakkolwiek koncepcje Mindella są ciekawe, lepiej posłużyć się pismami któregoś z bardziej naukowo zorientowanych naśladowców. On sam gubi się w wywodzie, nie prezentuje żadnej solidnej teoretycznej podbudowy oraz wpada w zbyt egzaltowany ton, co czyni tą akurat pozycję raczej niewartą przeczytania, a przede wszystkim – z pewnością nieprezentującą solidnego, przekrojowego opracowania psychologii procesu.