Całkiem Zwyczajny Kraj | Autor: Brian Porter Szucs

Znakomita książka, pełna olśnień i inspiracji. Pokazująca, że historia, nawet ta współczesna, wydawałoby się znakomicie udokumentowana i opisana, wciąż może być polem nowych odkryć i nieoczywistych odczytań. Od razu trzeba tu zaznaczyć, że nie chodzi o dowolną żonglerkę faktami, półprawdy i niedomówienia, czyli cały arsenał środków, po które sięgają ci, którzy historię chcieliby pisać na nowo dla swoich merkantylnych celów, którzy zwyczajnie historię chcieli by sfałszować. Polacy są wyjątkowo uczulenie na takie działania, doświadczali ich bowiem nie tak dawno przecież, bo przez cztery dekady od końca drugiej wojny światowej, aż do upadku komunizmu w 1989 roku. A to właśnie Polacy są głównymi odbiorcami pracy Briana Porter-Szucs:

„W niniejszej książce chcę odwrócić ten obraz i pokazać polskim czytelniczkom i czytelnikom wizerunek ich kraju, pojawiający się, gdy spoglądamy z perspektywy globalnej. Nie jest to po prostu perspektywa jednego konkretnego Amerykanina, nawet jeśli pod wieloma względami ta książka ma bardzo osobisty charakter (…) większe znaczenie ma to, że będę wprowadzał idee, interpretacje i analizy znacznej liczby doskonałych badaczy (…) starających się patrzeć na Polskę w szerokim kontekście.”

Właśnie ten szerszy, globalny kontekst zasygnalizowany jest w tytule omawianej pracy oraz bardzo dosadniej w jej podtytule: Historia Polski bez martyrologii. I nie chodzi bynajmniej o odzieranie naszego narodu, czy raczej poszczególnych jednostek na ów naród się składających, z tych wszystkim wyjątkowo krwawych i traumatycznych doświadczeń, które niewątpliwie miały niebagatelny wkład na ukształtowanie się pewnych cech i określonej wrażliwości charakterystycznych dla ludzi zamieszkujących teren położony między dwoma mocarstwami. Rzecz w tym, że ukształtowały nas nie tylko męczeństwo i heroiczne czyny, a cierpienie wcale nie jest czymś, co niektórzy chcieliby wpisać w polskie DNA jako czynnik niezbędny do tego, by móc mienić się „prawdziwym Polakiem”.

Autor nie przedstawia Polski jako obcej krainy o dziwacznej historii, ale jako kraj, który znajdował się na styku wszystkich trendów charakteryzujących świat współczesny. Pokazuje przy tym nasz kraj jako szalenie interesujący, bynajmniej nie dlatego, że jest niezwykły, ale właśnie dlatego, że jest tak bardzo zwyczajny. I znowu, nie robi tego po to, by deprecjonować ważne i doniosłe wydarzenia, które w sposób szczególny i doniosły zwykliśmy celebrować, wydarzenie takie kształtowały bowiem historię praktycznie każdego kraju czy narodu i w skali makro nie są niczym nadzwyczajnym, nikogo nie czynią lepszym, ważniejszych czy bardziej uprzywilejowanym. Takie myślenie bowiem prowadzi zawsze do przeinaczeń i patologii, jakie stawały się wprost przyczynami wielu tragedii o światowym wymiarze.

„Ogólny zarys historii będzie polskim czytelnikom dobrze znany, podejrzewam jednak, że mogą być zaskoczeni tym, jak wygląda rzeczywistość obserwowana z nowego punktu (…) Polska nie jest ani zbiorową męczennicą, ani zbiorowym czarnym charakterem. Polska to grupa ludzi, którzy byli zmuszeni przez ostatnich kilka wieków zrozumieć zmieniający się świat, i właśnie te ich wysiłki są tematem mojej książki”.

Książka zaczyna się od najbardziej chyba traumatycznego okresu w dziejach naszego narodu, czyli od utraty kraju w 1798 roku i sięga do czasów nam współczesnych, do rozpoczętej niedawno trzeciej dekady XXI wieku. Historia jaką opisuje jest, co przyznaje często sam autor, jego autorskim spojrzeniem, bazuje jednak na ogromnej i szerokiej bibliografii i z całą pewnością nie można zarzucić jej stronniczości, a zarzuty z jakimi się spotyka, że próbuje zniekształcić pełne heroizmu i wyłącznie wzniosłych czynów losów Polaków, są krzywdzące i zwyczajnie nieprawdziwe. Autor nie omija żadnych faktów z naszych dziejów, pokazuje je po prostu w szerszej perspektywie. To szalenie pozytywne i inspirujące doświadczenie, dlatego „Całkiem zwyczajnego kraju” zwyczajnie nie wypada nie poznać.