November | Autor: Jakub Woynarowski

Pierwsze spojrzenie - naprawdę piękna okładka. Czerwona, twarda oprawa ozdobiona jest tłoczonymi na biało literami oraz stylowym, budzącym respekt symbolem. Estetyczna, minimalistyczna grafika przedstawiająca skrzyżowane kosy i pikę zapowiada nam, czego możemy się spodziewać w środku. Przynajmniej po części, gdyż zawartość tego krótkiego dzieła Jakuba Woynarowskiego jest bardzo niespotyka i z pewnością będzie zaskoczeniem dla wielu, tak jak była nim dla mnie. Sam autor jest artystą interdyscyplinarnym - tworzy komiksy, pisze książki, jest także wykładowcą na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Jego zdolności plastyczne są widoczne już od pierwszych stron “November”. Czym jednak jest ta jakże nietypowa książka?

“November” jest książką eksperymentalną. Zawartość wydania można nazwać fabularyzowanym esejem, ukazanym jednak w formie graficznej. Wydarzenia opisywane w pozycji to wydarzenia poprzedzające upadek I Rzeczypospolitej pod koniec XVIII wieku. Jakub Woynarowski używa w swojej pracy wypowiedzi postaci historycznych (opatrzone portretami), dokumentów oraz rycin tworzących opowieść o całkowicie alternatywnej historii polskiej wielkiej rewolucji, która nigdy nie nastąpiła. Zawartość została podzielona na kilka części, w tym prolog i epilog, porządkujące opowieść przekazywaną przez autora. Niektóre z przedstawionych w książce cytatów i sentencji potrafią skłonić do refleksji, a nawet wzbudzić grozę. Jak chociażby ten, “Liberte, Egalite, Fraternite”, wzbogacony jednak o końcówkę “Ou la mort”... (z fr. “Wolność, Równość Braterstwo”, “Albo Śmierć”). Woynarowski nie opowiada się za żadną ze stron rewolucji, zarówno francuskiej, jak i tej alternatywnej, polskiej. Wyciąga on na światło dzienne grzechy zarówno dawnej władzy, jak i rewolucjonistów, stając się swojego rodzaju bezstronnym kronikarzem - a tylko takich należy czytać i słuchać!

Największą siłą “November” są piękne ryciny w historycznej stylistyce. Wprowadzają one klimat epoki, ukazują czytelnikowi świat rewolucji i dawnego języka. Autor, jako twórca komiksów, świetnie wykorzystał ilustracje jako nie tylko wzbogacenie, ale wręcz fundament dla swojej książki. Grafiki przedstawiają nie tylko wydarzenia, które opisuje Woynarowski, ale przedstawiają także tok myślenia wszystkich stron w nie zaangażowanych. Poznajemy myśli rewolucjonistów, władców, żołnierzy, myślicieli epoki. Jak już wspomniałem wcześniej, pojawiają się tu też portrety postaci historycznych, które pozwalają nam poznać osoby, o których istnieniu większość z nas nie miała dotąd nawet pojęcia! Dodaje to “November” sporego waloru estetycznego, jakby wielka wartość estetyczna i artystyczna nie wystarczały!

Mimo wszystkich tych niewątpliwych zalet, “November” jest dziełem bardzo skomplikowanym. Piękne ryciny i cytaty porozmieszczane na stronach wedle pomysłu autora nie tworzą spójnej historii, która była łatwa w odbiorze dla czytelników. Z pewnością w głowie Jakuba Woynarowskiego “November” jest całkowicie stabilną opowieścią, jednak dla szarego odbiorcy książka ta jest jak nietypowe dzieło sztuki, otwarte na indywidualne interpretacje. Ciężko jednak dla tej interpretacji znaleźć klucz, przez co nie do końca wiadomo, o co w tym wszystkich o pewnego momentu chodzi.

“November” jest pozycją tak samo piękną, jak i nietypową. Warto ją przeczytać dla samych tylko grafik i rycin, które wprowadzają w klimat epoki i mogą z powodzeniem zastąpić nawet wypad do galerii sztuki. Robią one niesamowite wrażenie, można się w nich dopatrzeć nawet sporej wartości historycznej i edukacyjnej. Całość jest esejem na temat alternatywnej historii, który miejscami jest jednak naprawdę ciężki w odbiorze i interpretacji, mimo że ilustracje trochę osładzają lekturę. Nie ma jednak co zrażać się tymi minusami książki, która jest niezmiernie ciekawa, bardzo estetyczna i wyjątkowo “artystyczna”.