Idiotokracja, Czyli Zmowa Głupców | Autor: Janusz Szewczak

Do księgarni trafiła książka Janusza Szewczaka zatytułowana „Idiotokracja, czyli zmowa głupców” (nie mylić z „Idiokracją, czyli o dziejach głupoty”). Współpraca autora z wydawnictwem Biały Kruk zaowocowała już kilkoma publikacjami z dziedziny publicystyczno-ekonomicznej. Tytuł najnowszego dzieła został zapożyczony z filmu „Idiocracy” w reżyserii Mike’a Judge’a z 2006 roku. Nawiązując do fabuły, Szewczak przedstawia niepokojącą wizję współczesności.

Według autora książki głupota jest największym zagrożeniem dla świata, ponieważ obecnie upowszechnia się przyzwolenie na lekceważenie rozumu i zdrowego rozsądku. Za tą sytuację odpowiadają media, które lansują niemądre zachowania. Niepokój Szewczyka wzbudza również niewolnicze podporządkowanie ludzkości wobec idei wszechobecnego postępu. Bezkrytyczna wiara w wiedzę prowadzi do wyparcia religii chrześcijańskiej, co skutkuje upadkiem moralności i szerzeniem się głupoty.

Wizja świata opanowanego przez idiotokrację została uzupełniona cytatami z kanonicznych tekstów podejmujących temat głupoty. Dlatego autor często sięga po Erazma z Rotterdamu i jego „Pochwałę głupoty” (1509) oraz Biblię. Dodatkowo w książce można znaleźć reprodukcje obrazów wielu artystów, którzy na przestrzeni wieków odnosili się do problemu braku rozumu. Wymienione powyżej składki tworzą bogate kompendium informacji kulturowych wokół poruszanego zagadnienia.

Dbałość o wygląd monografii nie może ukryć niedociągnięć tekstu. Już od pierwszych stron autor skupia się na wyrażeniu swojego stanowiska wobec problemu. Swoje zdanie argumentuje obszernymi cytatami pisarzy, filozofów i duchownych. Najważniejszą wadą tej książki jest brak komentarza do przytaczanych cytatów, w skutek czego rozdziały składają się z urywków dzieł pochodzących z różnych epok i różnych dziedzin. Niewątpliwie Szewczyk formułuje obszerne rozwinięcie, jednak zapomina o wstępie i zakończeniu. Czytelnik już na pierwszych stronach zostaje skonfrontowany z wykrystalizowanymi tezami, które powtarza się w wielu wersjach, po czym narracja się urywa. Ponowne wyliczanie podobnych kwestii objawia się nagromadzeniem słów o równorzędnym znaczeniu w jednym zdaniu. Oto przykład: „ (…) Podobno ludzie mądrzy i nowocześni już nie potrzebują tych spowalniaczy transformacji, transfiguracji i transmutacji”.

Kolejne zastrzeżenie odnosi się do podziału na rozdziały, który stanowi jedynie niefortunną próbę uporządkowania treści (i prawdopodobne, że został stworzony po napisaniu całości). Nie można też nie zwrócić uwagi na wybór utworów plastycznych. Jak wcześniej wspomniano, autor i wydawca włączyli w narracje kanoniczne działa plastyczne na temat głupoty, takie jak: „Alegoria głupoty" Quentina Massysa czy „Leczenie głupoty” Hieronima Boscha. Jednakże zdecydowano się również na wybór zdjęć, które w bardzo dosadny sposób obrazują treści wspomniane w tekście. Przykładowo, kiedy autor podkreśla absurdalność sytuacji, w której jednocześnie prawo chroni osoby dobrowolnie wykonujące aborcję i karze osoby zabijające karpia na święta, bez wcześniejszego ogłuszenia zwierząt, pod tekstem pojawia się fotografia ławicy z podpisem „W dzisiejszych czasach za uśmiercenie karpia na wigilijny stół bez wcześniejszego ogłuszenia go można zostać skazanym na karę więzienia”.

Książka „Idiotokracja, czyli zmowa głupców” Janusza Szewczyka zachwyca szatą graficzną i dbałością o jakość wykonania. Bez problemu możną ją pomylić z albumem z reprodukcjami ilustrującymi problem głupoty lub sylwetki twórców, których cytaty zostały wykorzystane w tekście. Rzetelna kwerenda także zasługuje na pochwałę. Niestety autor nie potrafił stworzyć spójnej wypowiedzi zawierającej wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Ostatecznie „Idiotokracja” prawdopodobnie przyjęła formę kolażu zbudowanego ze zdjęć, cytatów i ciągów wyliczeń, przez co może pretendować do miana dzieła postmodernistycznego. Choć, na podstawie zaprezentowanego w książce stanowiska, to stwierdzenie nie będzie pochwałą w oczach autora.