Alkoholowe Dzieje Polski 1939-1945 | Autor: Jerzy Besala

Jerzy Besala, kontynuując swoją pracę nad pisarskimi rozważaniami dotyczącymi roli alkoholu w historii Polski, rozpisuje się na temat okoliczności II wojny światowej, nie zapominając właśnie o tym, że wysokoprocentowe napitki oraz kwestie uzależnienia były jednymi głównych powodów podejmowania określonych decyzji, wpływających na wygląd konfliktu zbrojnego. Cykl „Alkoholowe dzieje Polski” to nie tylko jednak refleksja nad zadatkami do pijaństwa Polaków i innych nacji, ale przede wszystkim wnikliwe kompendium wiedzy historycznej, przedstawionej jednak inaczej niż dotychczas przez innych twórców lubujących się w gatunku reportażu historycznego. Besala tą opasłą i wielkoformatową (w dwóch znaczeniach!) książką przypomina, że dzieje narodu polskiego to nie tylko suche, miałkie fakty, ale ludzie, doświadczenia, a także decyzje podejmowane nieraz spontanicznie, w szale, bez namysłu, do czego mógł przyczynić się także alkohol i powszechna miłość oraz bezgraniczna namiętność do flirtowania z nim na różne sposoby.

Oczywiście temat alkoholu jest tutaj hasłem – kluczem, który pozwala na rozwijanie wielu innych wątków dotyczących całościowej historii wojennej. Odnosi się wrażenie, że autor w prowadzonym przez siebie cyklu wybiera pryzmat ściśle socjologiczny, gdyż widzi w nim odpowiednią furtkę do przejścia w głąb tematyki historycznej. Socjologia, jak wiadomo, musi być wciągnięta w rozważania historyczne, gdyż bez tego mielibyśmy do czynienia z tekstem typowo informacyjnym – przybliżającym zdarzenia oraz daty. Autor odchodzi od takiej taktyki przekazywania faktów, skupia się natomiast na konkretnych życiorysach ludzi i ich przeżyciach, a tak opowiedziana historia musi się podobać, nawet jeśli w szkole ten konkretny przedmiot był ostatnim na naszej liście ulubionych nauk humanistycznych.

Besala opowiada z euforią i romantyzmem, tak jak nikt inny. Odkąd pamiętam jego książki były moimi ulubionymi, jeśli chodzi o relacje historyczne. Mimo rzetelnej wiedzy i przekazywania suchych informacji (niestety, czasami nawet i on musi to robić), odnoszenia się do innych dzieł z tej samej kategorii, to jego narracja zawsze jest unikatowa, jednostkowa i nie do podrobienia. Nawet tworzone przez niego biografie historyczne określonych postaci są kreowane z ogromną świadomością, że ma on do czynienia z osobą, która kiedyś żyła, odczuwała różne emocje, miała swój indywidualny profil psychologiczny. Wyjątkowo dobrze odnajduje się on w reanimowaniu tych postaci, wlewaniu w nich drugiego życia, tego literackiego i książkowego. Besala, także ze swoim cyklem „Alkoholowe dzieje Polski” powinien być czytany w szkołach. Wydaje się, że wtedy historia dla wielu uczniów nie byłaby już taka straszna i nieprzejednana. Bo jak udowadnia ten znakomity historyk, przeszłość może być fascynująca, gdyż odkrywa przez nami nie tylko zmiany i przeobrażenia ustrojowe, społeczne i terytorialne, ale obrazuje nas, Polaków, jako naród – ze swoimi wadami, naleciałościami, problemami, zaletami i zbiorowym charakterem. Besala nie boi się także zagadnienia patriotyzmu, które właśnie w „Alkoholowych dziejach…” jest wnikliwie badane i analizowane. Pisarz nie robi tego wprost, ale wydźwięk jego badań historycznych jest raczej zauważalny, nie tylko przez bardzo wnikliwego historyka.

Jeśli miałabym komuś polecić pozycję o zacięciu historycznym, ale także socjologicznym i psychologicznym, bez chwili zwątpienia poleciałabym właśnie tę książkę, z zaznaczeniem, że warto zapoznać się ze wcześniejszymi odsłonami cyklu. Jest to związana całość, jednak jeśli interesuje nas tylko określona epoka historyczna, to też bez problemu możemy sięgnąć tylko po jedną. W środku znajdziemy też podział na konkretne wydarzenia i okoliczności historyczne, więc też nie musimy czytać od deski do deski. W książkach Besali nie odnajduję żadnych słabych stron, dlatego też pozostaje mi jedynie polecić tę pozycję i każdą inną tego autora wszystkim zainteresowanym.