Medyceusze Tajemnica Montefeltra | Autor: Marcello Simonetta

Renesans we Włoszech kojarzy się z kilkoma rzeczami. Z jednej strony ogromny rozwój kultury, sztuki i nauki, z drugiej polityka i to taka w najbrudniejszym, najbardziej nikczemnym wydaniu. Spiski, tajne porozumienia, zdrady, trucizny i zabójcy nie były niczym nadzwyczajnym w prowadzaniu działań pomiędzy co bardziej znaczącymi księstwami we Włoszech. Marcello Simonetta postanowił, opierając się na licznych źródłach historycznych, przeanalizować sytuację skupiając się na rządzącym we Florencji rodzie Medyceuszy. Pierwszy tom ich historii to „Tajemnica Montefeltra” poświęcona w znacznej mierze księciowi Urbino - Fryderykowi de Montefeltre.

Opowieść rozpoczyna się od zamachu, od zabójców, którzy w drugim dniu Bożego Narodzenia zadźgali Galazzo Marię Sforzę trzymającego władzę w Mediolanie, sojusznika Medyceuszy. Po jego śmierci rzeczywistą władzę zaczął sprawować jego sekretarz Cicco Simonetta jako regent w imieniu królowej i nieletniego księcia. Postać Cicco Simonetty, odległego przodka autora, była poniekąd jego inspiracją. Aktywnie prowadził politykę między Mediolanem, Florencją, Rzymem i Neapolem, a także dysponującym znaczą armią księciem Urbino – tytułowym Montefelrem, siłami, z którymi należało się liczyć w renesansowej Italii. Zostawił po sobie liczne listy, przybliżające napięte stosunki między poszczególnymi signoriami. Co jednak miało znacznie większe znaczenie, to jego niewielki poradnik kryptografii. Dzięki niemu udało się złamać szyfry, między innymi Fryderyka Montefeltra, co rzuciło zupełnie nowe światło na wydarzenia rozgrywające się w drugiej połowie piętnastego wieku w Italii.

Marcello Simonetta w swojej rozprawce skupia się na historii i polityce, ale równie wiele uwagi poświęca sztuce i temu, jak bardzo reprezentowała ona ówczesną sytuację polityczną. Biorąc pod uwagę, że większość artystów posiadała mecenasów wśród najznamienitszych rodów, nie może dziwić, że w ich dziełach znajdują się odniesienia do bieżącej sytuacji. Jednym z takich twórców był Botticelli, autor kilku fresków w powstającej właśnie kaplicy będącego u władzy Sykstusa IV. Zastanawiające jest, że właśnie on, pozostający pod protektoratem skłóconej z Rzymem, a co za tym idzie papiestwem, Florencji zajął się wykonaniem części fresków. Autor próbuje odpowiedzieć, co mogło leżeć u podstaw takiej decyzji, podając dość twórczej, ale sensownej interpretacji jego obrazy i freski. Należy pamiętać, że Renesans był czasem, kiedy wykształcona elita lubiła się we wszelkiego rodzaju szaradach, anagramach, wieloznacznościach i symbolach. Praktycznie w każdym dziele z tego okresu, można je znaleźć, nic więc dziwnego że nie są od niej wolne malowidła z Kaplicy Sykstyńskiej.

Tytułowa postać Fryderyka de Montefeltro to, podobnie jak pozostali bohaterowie, postać bardzo niejednoznaczna. Strateg i dowódca, będący jednocześnie znakomitym politykiem i prawdziwym człowiekiem renesansu, miłośnikiem sztuki i wiedzy o wyrafinowanym guście. Z drugiej strony, polityka bardzo często wymagała ofiar, i Montefeltro nie wahał się nigdy, gdy w grę wchodziło umocnienie swojej pozycji. Równie bogate i równie niejednoznaczne jest przedstawienie biografii Wawrzyńca Medyceusza, który uniknął śmierci podczas spisku Pazzich. Przyjaciel i mecenas Botticellego, utrzymujący we Florencji ustrój zbliżony do republiki, robił wszystko, by przetrwać i by pozostawić państwo jak najmocniejszym. Życiorysy tych dwóch wybranych postaci historycznych, to tylko przykład na to, jak bardzo zawiłości polityki renesansowych Włoszech wymykają się jednoznacznej ocenie.

Książkę czyta się bardzo dobrze, autora cechuje stosunkowo zwięzły styl, w którym w miarę możliwie klarownie przybliża kulisy niezwykle skomplikowanych relacji między poszczególnymi signoriami. Miejscami może przytłaczać ogrom wspomnianych postaci, zwłaszcza, że zabrakło drzew genealogicznych poszczególnych rodów, do których można by zajrzeć w razie wątpliwości. Dla osób, którym historia Włoch nie jest dobrze znana, może to stanowić pewien problem w odbiorze, choć nie brakuje wyjaśnień i przypisów pomagających w zorientowaniu się o zawiłościach stosunków rodzinnych i dyplomatycznych.

„Tajemnica Montefeltra” Marcello Simonetty to pasjonująca wyprawa w końców piętnastego stulecia. To opowieść o ambicjach i władzy, ale także o sztuce, które odgrywała wówczas znaczącą rolę propagandową. To wciągająca historia polityki, w której nie ma żadnych granic. To w końcu zbiorowy, niejednorodny portret najważniejszych rodów Italii, w wyrywku ich życia.