Rok Wyborczy | Autor: Andrzej Czerwiński

Obecna sytuacja polityczna w Polsce, która trwa już kilka lat, jest tak dynamiczna, że stanowi całkiem wdzięczny temat do dyskusji i analiz, co też można zaobserwować również na rynku wydawniczym, na którym pojawia się coraz więcej tekstów o różnym charakterze – reporterskim, analitycznym, ale też czysto literackim. Tego typu zbiorem opowiadań jest „Rok wyborczy” Andrzeja Czerwińskiego, który przyciągnął mnie graficzną okładką, tak charakterystyczną dla Warszawskiej Firmy Wydawniczej oraz obietnicą ironii i groteski, którą ogromnie cenię w literaturze.

Tom ten jest zbiorem opowiadań, czasem dłuższych, kilkustronicowych, czasem krótszych, nieprzekraczających dwóch stron, charakteryzujących się sporą dawką groteski i nieprawdopodobnych wydarzeń, które komentują sytuację społeczno-polityczną w kraju. Teksty są przepełnione aluzjami do ostatnich wydarzeń politycznych, rzeczywistości międzynarodowej, polsko-polskiej wojenki, której jesteśmy mimowolnymi uczestnikami. Autor posługuje się językiem ironicznym, sięga po hiperbole, prezentuje wizje, które na początku śmieszą a po chwili czytelnik zaczyna się zastanawiać, czy nie ma w nich jednak czegoś jednak złowieszczego.

Z tekstów Andrzeja Czerwińskiego wyczytać można jednak wielką troskę o to, jaka przyszłość czeka nasz kraj. Jesteśmy osłabiani przez wewnętrzne spory, chaos w armii, sądownictwie oraz niekorzystną politykę międzynarodową. Do tego dochodzą narodowe mity o potędze, wielkim przywódcy, którego zawsze chcielibyśmy mieć, niezdolności do zgodnej współpracy dla dobra ogółu oraz wpojony szacunek do tradycji katolickiej, która bardzo mocno skompromitowała się aferami pedofilskimi i chciwością, z której słynie zwłaszcza w Polsce. Sny o wielkości same w sobie, w obliczu rzeczywistości, są absurdalne.
Andrzej Czerwiński pisze swoje teksty z perspektywy człowiek a doświadczonego, emeryta, który już sporo na tym świecie widział. Opowiada o codzienności, którą przecież nadal trzeba przeżywać mimo wszystko, mimo że podstawy państwowości i stabilizacji są krok po kroku niszczone. Mimo że opowiadania ociekają wprost ironią i groteską, z wielu z nich przebija nostalgia, tęsknota za normalnym życiem, w którym nie trzeba martwić się o rzeczy ogólne, gdzie mamy zagwarantowane prawo do życia w normalności, która jeszcze niedawno była tak zupełnie oczywista.

Dwie instytucje, które odgrywają największą rolę w życiu zwykłego człowieka, państwo i kościół, są tutaj bezlitośnie obnażane i rozliczane ze swoich grzechów, wśród których największym jest coraz większa ingerencja i kontrola nad różnymi aspektami życia obywateli i wiernych. Dość często powtarzającym się motywem jest przemiana – siebie w coś innego, albo rzeczy w inne rzeczy. Odwrócenie ról, choćby w przypadku opowiadania o zwierzętach gotujących autora, zmiana perspektywy, jest też mocnym środkiem wypowiedzi, przedstawienia własnych poglądów na kwestię jedzenia mięsa.

„Rok wyborczy” nie jest może arcydziełem, jeśli chodzi o język, styl, jednak na pewno warto poznać spojrzenie autora na rzeczywistość. Podmiot liryczny jego utworów przeżywa niezwykłe wydarzenia, komentuje życie polityczne, przeczytane dzieła i obejrzane obrazy, opowiada o swojej kolekcji porcelanowych ptaszków, opisuje działanie władzy totalitarnej, która nawet z jednego okrzyku protestu potrafi wyprodukować oskarżenie o całe zło świata. Wszystko to czyta się z umiarkowaną, ale jednak z przyjemnością, która ostatecznie skłania do refleksji, zadumy nad kierunkiem, w jakim zmierzamy wszyscy, popychani przez rządzących. Ze scenek przedstawionych w książce wydobywa się też obraz pisarza, który ceni wolność i rozpaczliwie próbuje jej bronić, jest przy tym rozgoryczony krajem, w którym przyszło mu żyć. Książka jest więc głosem krytyki, który powinien otworzyć oczy czytelnikom i zachęcić ich do wzięcia spraw w swoje ręce.

Trudno jest dziś być polskim patriotą... Trudno z uwagi na to, jak bardzo pojęcie to straciło na swej wartości, gdy oto szczycą się nim pospolici chuligani, nacjonaliści i jawni faszyści, którzy roszczą sobie jedyne prawo to nazywania się "prawdziwymi Polakami". Trudno jest też kochać nasz kraj, cieszyć się w nim życiem i nie wstydzić za granicą naszego pięknego języka. O tym, dlaczego tak się dzieje, opowiada w przewrotny sposób Andrzej Czerwiński w swojej książce pt. "Rok wyborczy", która ukazała się nakładem Warszawskiej Firmy Wydawniczej.

Na pozycję tę składa się zestaw kilkudziesięciu krótkich opowiadań, które nawiązując do historii dziejów świata, losów naszej ojczyzny, wiary, ale też i odważnej fantastyki, przedstawia absurdy, głupotę i marnotę naszej polskiej codzienności, z polityką na czele. To dosadne, ironiczne, podszyte wyraźną warstwą karykatury i mocno przejaskrawione spojrzenie na nasze narodowe cechy, wśród których przeważa buńczuczność, zapatrzenie we własną wielkość, przekonanie o byciu lepszym od innych, czy też naiwność w ocenie naszych szans i możliwości w tym, by zmieniać cały świat... To śmieszne, ale też i bardzo gorzkie refleksje...

Znajdziemy w tych tekstach liczne nawiązania do naszych codziennych i wciąż rozpalających wyobraźnię, spraw - m.in. na czele z dzieleniem Polaków na lepszych i gorszych, polityczną walką na noże, w której nie bierze się jeńców, szaleńczą wiarą w Kościół i jego moc sprawczą, czy też choćby pedofilią, z którą wciąż nie potrafimy sobie poradzić. To oczywiście tematy, które nie są podane nam wprost, ale ubrane w szaty komediowego absurdu, fabularnego żartu i odważnej wyobraźni, która pozwala często powiedzieć więcej, aniżeli zwykłym tekstem. I są to ciekawe historie, które czasami nas rozbawią, ale nie rzadko też i skłonią do ważnych i trudnych refleksji...

Totalitarna przyszłość, doszukiwanie się oznak boskości tam, gdzie nie powinno, szydzenie z naszego religijnego fanatyzmu, czy też zabawą fantastyczną formą, gdzie to chociażby zwierzęta zamieniają się rolą z ludźmi - to tylko kilka z przykładów tej odważnej narracji, która w mej ocenie jest swoistym głosem sprzeciwu autora - a z pewnością także i wielu z nas, wobec tego, co rozgrywa się dookoła nas. Trudno bowiem nie uciec do komedii i ironii, gdy Polska ośmiesza się na oczach całego świata dzień w dzień, a sama widzi w tym swoją wielkość i wyjątkowość...

Komu poleciłabym sięgnięcie po tę książkę - poza politykami rządzącej partii w pierwszej kolejności...? Myślę, że tak naprawdę większości z naszych współrodaków, którzy są fałszywi w swej chrześcijańskiej postawie codziennego dnia, dwulicowi względem drugiego człowieka i głosujący na partię rządzącą, która pogrąża ten kraj w chaosie i wyniszczeniu. To mocne słowa, ale z drugiej strony też i miara chyba się już przebrała, gdy widzimy to, co dzieje się w naszym kraju, na naszych ulicach, czy też w budynkach Parlamentu, który stał się miejscem farsy. My, zwykli ludzie, by coś zmienić w tej kwestii, musimy czekać do kolejnych wyborów, więc dobrze by sie stało, gdyby przed tym dniem każdy Polak mógł poznać tę książkę.

"Rok wyborczy" to książka polityczna - nie mam co do tego wątpliwości. Jednak to jest jej wielką zaletą, gdyż za pomocą żartu i fantastyki porusza ona ważne, współczesne kwestie, które zawsze rodzą się z polityki - najczęściej tej złej. Tylko tak można starać się coś zmienić w naszym kraju, leczyć go z nacjonalizmu i marzyć o tym, że kiedyś będzie znów normalnie. O tym jest dla mnie ta książka...

Czytając „Rok wyborczy” Andrzeja Czerwińskiego miałam mieszane uczucia. Polska. Tutaj się urodziłam i wychowałam, a przez pierwsze lata życia nie znałam innego miejsca. Mały świat ograniczał się do mojego domu i podwórka. Musiało minąć sporo czasu, zanim poznałam co dzieje się za bramą, najpierw moją ulicę, a potem również i tę krzyżującą się z nią. Nie pamiętam kiedy pierwszy raz wyszłam poza tę przestrzeń, nie pamiętam pierwszej podróży poza moją dzielnicę, czy poza moje miasto, ale pamiętam pierwszą podróż poza granicę mojego kraju. Odkrycie innego świata było wydarzeniem niezwykłym i emocjonującym i to nie tylko ze względu na związany z nim lot samolotem.

Nigdy nie uważałam siebie za stuprocentowego patriotę, o ile to słowo ma jeszcze jakieś znaczenie współcześnie. Wolałam myśleć o sobie jako obywatelu świata. Zawsze ciągnęło mnie na zewnątrz i zawsze znajdywałam w nim coś, czego brakowało mi w moich rodzinnych stronach, fascynowało mnie to, że można żyć inaczej. Jednak nawet wtedy, kilometry od domu, widząc jego wady z perspektywy, odczuwałam za nim tęsknotę. Czerwiński w swoim zbiorze opowiadań przedstawia inną wizję Polski, niż tę, którą mam w głowie, a jednak czuję się, jakby idealnie ją oddawał.

Nie jest to widoczne na pierwszy rzut oka i żeby ją dostrzec, trzeba się dobrze wczytać, strona po stronie, opowiadanie po opowiadaniu i najprościej mówiąc: połączyć kropki, odnaleźć się w tym myślowym chaosie. Tak niestety muszę to nazwać. Chociaż przesłanie płynące z książki zdaje się docierać do mnie dokładnie, to przejście przez całą lekturę było nie lada wyzwaniem. Opowiadania w niej zawarte są bardzo krótkie, zdarzają się i takie dwustronne, przez co, zanim zdążyłam wbić się w jedną narrację, zostawałam gwałtownie wyrywana wraz z końcem tekstu. Szeroka gama tematów, jakie porusza autor, tylko potęgował ten fakt i niekiedy wręcz irytował. Te wtrącenia stawiały mi tylko w głowie kolejne pytania: o czym właściwie jest ta książka? Czy ma jakiś motyw przewodni, czy są to luźno rozrzucone myśli autora po kartkach?

Odpowiedź ukazała mi się dopiero na koniec. Wielu, naiwnych czytelników, takim jak niestety ja się okazałam, sięgając po tę pozycję, może pomyśleć, że jest to książka tylko o polityce. Niestety jest to potężny błąd, który sprowadza się do znanego wszystkim przysłowia, żeby nie oceniać książki po okładce, lub jak w tym przypadku – po tytule. Jest to książka także o życiu, o starości i o przygnębiającym zderzeniu się z rzeczywistością. To jest również główne zadanie tych rozdziałów-wtrąceń o sprawach prywatnych, o rodzinie, o alkoholizmie. Dzięki nim możemy też bliżej poznać samego autora i zrozumieć jego postrzeganie otoczenia, ponieważ to on jest często narratorem i bohaterem.

Jest to jednak książka też o polityce i o naszym społeczeństwie. W końcu tym bohaterem jest ktoś, kto tak jak ja i miliony innych osób codziennie budzi się w Polsce, która jest, jaka jest: szara, skłócona sama ze sobą, zapchana wielkimi blokami z płyty, mająca swoje wady i problemy. Dlatego Czerwiński przynosi nam, dla niektórych na poprawę humoru, a dla innych na pomoc w zauważeniu co się dzieje dookoła, swoje opowiadania.

Spojrzenie to zawiera dużą dawkę humoru. Autor wyznaje zasadę: jak wyśmiać to każdego, a ponieważ takie jest prawo satyry to nie mi to oceniać. Zdarza się jednak, że żarty bywają seksistowskie i homofobiczne, które często wykraczają poza granicę dobrego smaku. Mimo wszystko właśnie ta humorystyczna perspektywa, często wręcz abstrakcyjna i groteskowa, zdaje się idealnie pasować do sytuacji społeczno-politycznej, w jakiej utknęliśmy, ponieważ czasem zostaje nam już tylko śmiech. Opowiadania Czerwińskiego, chociaż zdają się być pozbawione sensu, wynaturzone i wyolbrzymione i absolutnie mało prawdopodobne, to są czymś w rodzaju pstryczka w nos, nie tylko dla władz, ale i dla nas. Reasumując, na pewno jest to pozycja ciekawa, chociaż niekoniecznie łatwa i przyjemna.