Inne Miasteczko | Autor: Michał Kukuła

„Inne miasteczko” Michała Kukuły to zbiór pięciu opowiadań osadzonych z jednej strony w nurcie realizmu magicznego, z drugiej jednak z wyraźnym motywem małej ojczyzny - Niemczy w tym przypadku. Jak wyznał autor w jednym z wywiadów, do którego dotarłam, wszystkie teksty, które znalazły się w zbiorze, były tworzone na przestrzeni kilku lat, z przeznaczeniem „do szuflady”. Tym bardziej cieszy, że książka ujrzała światło dzienne. Publikacja jest zresztą współfinansowana ze środków Powiatu Dzierżoniowskiego i Stowarzyszenia Muzeum Ziemi Niemczańskiej.

Nie jestem co prawda miłośniczką realizmu magicznego, a Marquez zawsze trochę mnie męczył. Czynię natomiast sporadycznie od tej zasady wyjątki. Pierwszym jest Jakub Małecki, realizmem magicznym zręcznie pogrywający w „Dżozefie”, drugim - Michał Kukuła właśnie.

To, co w „Innym miasteczku” mnie zachwyciło to szczególna wrażliwość autora, umiejętność dostrzegania drugiego, a nawet trzeciego dna w wydarzeniach i miejscach nie mających pozornie zbyt wielkiego znaczenia. Widać, że autor utożsamia się z przestrzenią, w której Niemczanie funkcjonują i podchodzi do niej emocjonalnie. Trudno zresztą nie mieć emocjonalnego stosunku do miejsca swojego pochodzenia i domu rodzinnego.

Prowincja jest teraz modna, co znajduje odzwierciedlenie w wielu tekstach kultury. Często zachwyty koncentrują się na „zwykłych” atrybutach niewielkich miasteczek i wsi. Kukuła zaś dostrzega w nich niezwykłość. Nietuzinkowe stają się dla niego relacje, w które wchodzą ludzie, uściski, kłótnie - wszystko, co dalekie od obojętności. Autor umiejętnie bawi się planami przestrzennymi i czasowymi. Ważnym kontekstem staje się II wojna światowa, przywoływana kilkakrotnie. Z jednej strony to całkowicie zrozumiałe, jeśli weźmiemy pod uwagę, że Kukuła pisze o miasteczku odzyskanym 80 lat temu, w którym nadal jeszcze mieszkają ludzie pamiętający o tamtych czasach. Z drugiej strony jednak autora stać na to, aby odejść od oczywistości. Czasy wojennej zawieruchy pozostawiły nad miasteczkiem aurę tajemniczości, a Kukuła potrafi ją doskonale wykorzystać. Nie chodzi o archiwa, niewybuchy zgubione w lasach czy ukryte skarby, ale o międzyludzkie relacje, które na pierwszy plan przedostają się już w otwierającym tom opowiadaniu pod tytułem „Fotograf”, oraz mentalność. Na ile potrafię to odczuć, autor oddaje je świetnie.

Opowiadania zawarte w zbiorze „Inne miasteczko” nie są jednolite gatunkowo. Autor czerpie z kryminału, sensacji, prozy przygodowej, powieści fantastycznej, a nawet łotrzykowskich inspiracji. Pomysły mogłyby posłużyć za zaczątek niejednej dłuższej formy literackiej lub nawet kinowej i, jak się okazuje, moje wrażenie nie jest zupełnie bezzasadne. Michał Kukuła przyznał we wspominanym już przeze mnie wyżej wywiadzie, że „Fotograf” pisany był z zamysłem stworzenia czegoś bardziej rozbudowanego niż tylko jedno opowiadanie. Na szczęście koncepcja nadal jest aktualna, liczę zatem w cichości ducha, że potencjał opowieści zostanie wykorzystany.

Uwagę zwraca także sposób pisania: bardzo plastyczny, dokładny, ale nie nużący. Chciałoby się wręcz rzec, że to narracja filmowa. Kukuła ucieka od oczywistości. W momencie, gdy kończy się historia, czytelnik pozostaje z wieloma pytaniami w głowie. Mają one charakter filozoficzny, wręcz egzystencjalny, ale także bardziej przyziemny. Mnie na przykład bardzo mocno zainteresowała topografia samej Niemczy oraz historia tego miasteczka. Mimo że nie słyszy się o tej miejscowości jako o szczególnej atrakcji turystycznej, aż chce się wpaść tam po drodze. Co do opowiadań mam tylko jedno zastrzeżenie: dlaczego tak krótko?