J.R.R. Tolkien Pisarz Stulecia | Autor: T.A. Shippey

NIE-BIOGRAFIA TOLKIENA

Tak to już na tym świecie wydawniczym bywa, że kiedy kinowe ekrany podbija jakiś hit, księgarskie półki zalewają pozycje z nim związane. Tak było np. prawie dwie dekady temu, gdy Peter Jackson serwował nam swoją wizję „Władcy pierścieni”, a potem „Hobbita” (do dziś nie rozumiem czemu żaden wydawca nie porwał się wtedy na publikację „Historii Śródziemia” i „Historii Hobbita”) i to samo dzieje się teraz, wraz z wejście na ekrany filmowej biografii Tolkiena. Film nie zapowiada się co prawda jakoś szczególnie a i na dodatek sprawia wrażenie inspirowanego życiem twórcy w dość swobodny sposób, ale za to ciekawie wypada wydana pod jego wpływem książka „J.R.R. Tolkien: Pisarz stulecia”. Nie jest to co prawda biografia brytyjskiego mistrza fantasy, jak można by się było spodziewać, a analiza jego twórczości. Ale analiza naprawdę znakomita i doskonale wnikająca w różne aspekty wymyślonego przez niego świata.

„Pisarz stulecia” to książka skupiona głównie na analizie trzech najważniejszych dzieł Tolkiena: „Hobbita”, „Władcy pierścieni” i „Silmarillionu” – głównie, ale nie jedynie, co warto zaznaczyć. Zaczynając jednak od samej analizy, trudno nie zauważyć jej dogłębności. Autor, mediewista i badacz literatury fantasy w szczególności skupiony na prozie pisarza uważanego za najbardziej wpływowego pisarza stulecia, wnika w poszczególne fragmenty jego prozy, zwracając nam uwagę na pochodzenie nazw i imion czy pozornie zwyczajne zwroty, które okazują się mieć szerszy kontekst. Przy okazji daje nam też wskazówki do zrozumienia rzeczy, które w swej prostocie i jasności wydawały się czymś, w co nie potrzeba było się wgryzać (jak prawdziwy los Elfów, które wcale nie musiały opuścić Śródziemia, jak nam się wydaje). Błąd, ale o tym musicie przekonać się sami, sięgając po tę pozycję.

Jak jednak już wspominałem, „Pisarz stulecia” to nie jedynie analiza. Shippey przybliża nam także sylwetkę i życie samego autora, jego pasje – bodajże najistotniejszą rzecz dla jego twórczości – i mniej istotne dzieła. Zresztą na tle krótkich form twórczości Tolkiena dowiadujemy się więcej o jego autobiografii w nich ukryte, poznajemy też jego wiersze, a nawet znajdziecie tu fragment poświęcony… krytykom. Wszystko to może i brzmi osobliwie i wydaje się być przeznaczone jedynie dla purystów tolkienowskiej prozy, ale wcale takie nie jest. To kawał świetnej lektury dla wszystkich, których urzekły jego opowieści o Śródziemiu. Coś, co pozwoli im spojrzeć na nie z zupełnie nowej perspektywy i lepiej zrozumieć.

Jednocześnie całość została napisana w sposób lekki i przystępny. To co prawda pozycja naukowa, imponująca rozmachem i poziomem zgłębienia tematu, ale doskonale nadająca się również dla laików. Miłośnicy Tolkiena będą z niej bardzo zadowoleni, choć ma jeden zasadniczy minus: liczyłem, że znajdzie się w niej sporo zdjęć, ale na próżno. Na szczęście nie jest to coś, co mogłoby przeszkodzić w lekturze czy rozczarować. Konkluzja będzie więc bardziej niż oczywista: polecam gorąco. Warto o wiele bardziej, niż można by na pierwszy rzut oka sądzić.

Tolkien to niewątpliwie jeden z popularniejszych autorów ostatnich kilkunastu, kilkudziesięciu lat. Jego książki znają już pokolenia i równie często sięgają po nie nowi czytelnicy. Sam autor i jego dzieła są dalej inspiracją dla wielu twórców z różnych dziedzin. Nie tak dawno, bo przecież w tym roku ukazał się biograficzny film pod tytułem ,,Tolkien''.  Od paru lat trwają również pracę nad serialem dla Amazonu na podstawie jego książek. Przy którym pracuje również autor książki ,,J.R.R. Tolkien: Pisarz stulecia'' Thomas Alan Shippey jako konsultant od Śródziemia i twórczości Tolkiena.

Na wstępie autor rozważa o fantasy i fantastyce przytaczając różnych pisarzy i ich dzieła. Następny rozdział jest krótką biografią Tolkiena, w którym również przedstawia jego podejście do filologii i wykładów. Dopiero po tym krótki wprowadzeniu przedstawia trzy argumenty, którego mogą pokazać dlaczego J.R.R Tolkien jest pisarzem stulecia. Dwa z nich wydają się oczywiste, ponieważ jeden z nich dotyczy jakości książek, która nie zawsze idzie równorzędnie z jej popularnością, czego nie omieszkał zaznaczyć Shippey, a drugi dowód to dane ze sprzedaży, sondaże i plebiscyty. Ostatni dotyczy genologii czyli tak w skrócie jak bardzo książki Tolkiena wpłynęły na fantasy. Każdy z tych trzech argumentów szczegółowo rozwinął.

W dalszej części  T. A. Shippey analizuje najpopularniejsze książki Tolkiena: ,,Hobbita'' trylogię ,,Władcy Pierścieni'' oraz ,,Silmarillion''. Zwraca uwagę również, na rzeczy, które inspirowały ,,pisarza stulecia’’ Na szczęście wszystkie te powieści były mi dobrze znane kiedy czytałam  argumenty autora tej książki. Jedną z nich omawiałam kilka lat temu  w szkole, ponieważ znalazła się na liście moich lektur.

Póki nie sięgnęłam po książkę T. A. Shippey nie znałam szczegółowo genezy powstania przytaczanych książek czy odbioru tych powieści w czasie kiedy były one pierwotnie wydawane. Dlatego zaskoczyła mnie ówczesna krytyka tych dzieł przez krytyków literackich i grano wykładowców. Wyjaśnienie pochodzenia kilku słów z powyższych książek okazało się bardzo ciekawe. Tak samo jak inspirację Tolkiena przy tworzenie języka elfów i nie tylko. Nie zapominając o odniesieniach do religii chrześcijańskiej i staroangielskich dzieł które wyjaśnia Shippey, a to tylko kilka najciekawszych informacji jakie możemy znaleźć w jego książce.

Książka ,,J.R.R. Tolkien: Pisarz stulecia'' Thomasa Shippeya zawiera również cytaty wypowiedzi, teksty innych osób, które również komentowały twórczość Tolkiena i często miały inną nieprzychylną opinie o jego książka.  Nie mogło w niej również zabraknąć wypowiedzi samego Tolkiena dzięki temu czytelnik miał możliwość poznać jego zdanie na niektóre tematy, proces pisania i inspiracje.

Zanim  zdecydujecie się sięgnąć  po książkę ,,J.R.R.Tolkien. Pisarz stulecia'' warto zapoznać się z wspomnianymi analizowanymi powieściami, gdyż  T. A. Shippey przytacza fragmenty z tych książek. cytuje wypowiedzi a nawet zwraca uwagi dotyczące wprowadzonych w nich zmianach. Autor poświęca nawet rozdział mało znanym wierszom Tolkina.

Kiedy czytałam pierwsze rozdziały książki Thomasa Alana Shippeya obawiałam się, że autor nie będzie zbyt obiektywny  pisząc o twórczości Tolkiena, gdyż dało się zauważyć niemała fascynację jego osobą  i jego książkami. W większości jednak przypadków jego argumenty i analiza były logiczne, choć nie da się ukryć, że w paru przypadkach zabrakło stronniczości. Nie zaprzeczanym faktem jest, że J.R. Tolkien miał duży wpływ na kształt i rozwój fantasy. To dobra i obszerna książka dla fanów jego twórczości