Rozwód W Budzie | Autor: Sandor Marai

Sándor Márai (1900-1989) to z pewnością jeden z najbardziej znanych w Polsce twórców literatury węgierskiej. W naszym kraju ukazały się wszystkie jego najważniejsze utwory i, sądząc po recenzjach, komentarzach oraz ocenach umieszczanych przez czytelników na rozmaitych portalach, zostały przyjęte z dużym entuzjazmem. I nic w tym dziwnego - Márai bez wątpienia nawet proste historie potrafił opowiadać w wyjątkowy sposób. Jeden z licznych dowodów na poparcie tego stwierdzenia stanowi najnowsza z jego wydanych w Polsce powieści, czyli "Rozwód w Budzie".

Zbliżający się do czterdziestki sędzia Kristóf Komives - człowiek stateczny i powszechnie szanowany, wzorowy mąż, ojciec dwojga dzieci - zajmuje się przeprowadzaniem procesów rozwodowych. Któregoś dnia na jego biurku lądują akta, dotyczące jego dawnych znajomych, którzy postanowili rozstać się po niemal dziewięciu latach małżeństwa. Zanim Kristóf wyda orzeczenie w ich sprawie, będzie musiał odbyć długą rozmowę, która niespodziewanie rzuci nowe światło na jego wspomnienia.

W tej niewielkiej, pięknie wydanej książce znajdujemy krótką opowieść o miłości zbudowanej na niepewnych fundamentach, o kłamstwie, które choć niewypowiedziane, a może nawet nieuświadomione, przez cały czas ciążyło na pozornie udanym małżeństwie i w końcu doprowadziło do jego rozpadu. Zaglądamy do świata ludzi dojrzałych, inteligentnych, o ustalonej pozycji społecznej, którzy nagle przekonują się, że istnieją sprawy, nad którymi nie da się zapanować, że nie wszystko, w co wierzyli, było prawdą. A ponieważ akcja powieści rozgrywa się w niespokojnych czasach, w tle nie raz pojawiają się kwestie polityczne.

Autor każe nam skoncentrować się na postaci Kristófa - dość dokładnie opisuje jego życie, zarówno zawodowe, jak i prywatne. Razem z narratorem odbywamy krótkie wycieczki w przeszłość sędziego, podczas których dowiadujemy się na przykład, w jaki sposób Komives poznał swoją żonę. Otrzymujemy całkiem wiarygodny portret człowieka, który zna swoje miejsce, nigdy nie pozwoliłby sobie na złamanie reguł. Jednocześnie trzeba zauważyć, że portret ten zawiera sporo luk - Márai wiele pozostawia wyobraźni czytelników, czasem każe nam się czegoś domyślać, samodzielnie interpretować gesty Kristófa. Uczucia tego bohatera opisywane są raczej oszczędnie, przez co nie jest łatwo utożsamić się z tym, co przeżywa. Częściej poznajemy jego reakcje, niż emocje. Kristóf do końca pozostaje postacią dosyć tajemniczą.

Może historia, którą serwuje nam Márai, nie jest wybitna, szalenie oryginalna czy zaskakująca, ale zdania, którymi posługuje się autor, potrafią uwieść. Świetny styl to jeden z głównych atutów jego prozy.
Po zakończeniu lektury warto zajrzeć do zamieszczonej na końcu książki krótkiej analizy powieści, sporządzonej przez tłumaczkę, Irenę Makarewicz. To prawdziwa kopalnia informacji, zwracająca uwagę na wiele ciekawych aspektów "Rozwodu w Budzie", które mogłyby nam umknąć, na przykład na nawiązania do innych utworów. Tekst pomaga w lepszym zrozumieniu dzieła Máraiego - omawia tło społeczne i obyczajowe, które miało znaczący wpływ na tematykę i kształt utworu, wypunktowuje najważniejsze wątki i pokazuje ich możliwą interpretację. Te kilkanaście stron stanowi bardzo cenny dodatek do naprawdę dobrej powieści.

Nie mam wątpliwości, że "Rozwód w Budzie" jest tytułem wartym polecenia. To kolejny przykład literackiego kunsztu Sándora Máraiego i ciekawy głos w sprawach, które szczególnie interesowały ówczesną opinię publiczną. Jestem przekonana, że każdy, kto nie sięgnie po tę książkę, sporo straci.