Pająk | Autor: Marek Romański

Marek Romański był jednym z najpopularniejszych polskich pisarzy kryminalnych oraz cenionym publicystą i dziennikarzem. Wraz z Adamem Nasielskim i Antonim Marczyńskim należał do tzw. Wielkiej trójki pisarzy kryminałów II RP. Jego losy są dość burzliwe i obejmują emigrację do Węgier, ale tam złapali go Hitlerowcy i skazali na przymusowe roboty w Dolnej Bawarii. Po ucieczce do Włoch zaciągnął się do armii Andersa, a po demobilizacji wyjechał do Argentyny. Tam opublikował kilka powieści i redagował m.in. ,,Głos Polski”. W 1951 roku jego książki zostały wycofane z bibliotek w Polsce i przejęte przez cenzurę.

Powieść ,,Pająk” to jedna z kilku jego dzieł wydanych w ramach serii ,,Kryminały przedwojennej Warszawy” stanowiąca już 52 tom kolekcji.

Warszawą wstrząsa seria zamachów na dyplomatów oraz urzędników ambasad innych krajów. Najpierw w ekskluzywnej restauracji ,,Savannah” zasztyletowany zostaje sekretarz włoskiej ambasady, potem ginie konsul Republiki Czechosłowackiej, a inni dyplomaci otrzymują listy z pogróżkami. Czyżby komuś zależało na wywołaniu spięć Polski z innymi państwami i doprowadzeniu do dyplomatycznego skandalu? Rozwiązania zagadkowej i bardzo delikatnej sprawy podejmuje się uzdolniony śledczy Edward Durski. Jednakże agent nie przypuszcza, że wkrótce sam znajdzie się w ogromnym niebezpieczeństwie i przyjdzie mu chronić nie tylko życie dyplomatów, ale i swoje. Wkrótce sprawa szybko zyskuje rozgłos, a swoje dziennikarskie śledztwo prowadzić będzie utalentowany reporter Marek Arkturus. Podczas podążania za poszlakami obaj odkrywają, że związek z zabójstwami może mieć piękna blondynka, która zawsze była widziana w pobliży miejsca zbrodni. Dodatkowym urozmaiceniem już i tak zagmatwanego śledztwa okazuje się obecność tajemniczego Chińczyka Czen-Li-Fenga. Czy niezwykły człowiek mówiący zagadkami okaże się sprzymierzeńcem w walce z wrogami? Czy za serią zamachów na dyplomatów stoi tylko jeden człowiek? Jakie są motywacje mordercy? O tym przeczytacie w powieści Marka Romańskiego.

Patrząc na twórczość Romańskiego przez perspektywę ówczesnej sytuacji polskiej powieści kryminalnej, można zauważyć wielkie zainteresowanie pisarza literaturą angielską i francuską. Romańskiemu udało się sprawnie przekształcić motywy obecne w literaturze obcojęzycznej na polski grunt, przy czym większość tych zabiegów wydaje się idealnie pasować do wizerunku Polski jako enklawy nowoczesności, która jest otwarta na współpracę z Zachodem. Właśnie taki wizerunek Polski, a zwłaszcza Warszawy w okresie dwudziestolecia międzywojennego proponuje czytelnikowi autor ,,Pająka”.

Pojawienie się zagrożenia ze strony nieznanego wroga, obecność pięknej kobiety na usługach mordercy, szajka przestępcza pragnąca doprowadzić do kryzysu w stosunkach międzynarodowych, liczne pościgi, intrygi i wymyślne sposoby zadawania śmierci to tylko część motywów obecnych zwłaszcza w literaturze kryminalnej w jej odmianie brytyjskiej i amerykańskiej. Romański uzupełnia je o polskie realia i osadza w naukowej wiedzy kryminologicznej, przez co jego powieść jest naprawdę fascynująca. Podczas lektury czytelnik nie raz będzie z emocjami przeżywał wydarzenia dzięki obecności wielu momentów zaskoczenia, które doskonale budują napięcie, będące zresztą podstawą każdej powieści kryminalnej.

Oczywiście można się w twórczości Romańskiego doszukiwać się momentów przesady lub takich, które nieco trącą myszką, ale moim zdaniem jego powieści warto znać, by móc zauważyć jak zmieniała się tendencja tworzenia kryminałów polskich na przestrzeni lat. Jednakże mimo tych kilku niedociągnięć warto zapoznać się nie tylko z powieścią ,,Pająk”, ale i z innymi dziełami tego pisarza. Jestem przekonana, że miłośnicy dawnych kryminałów będą usatysfakcjonowani lekkim stylem pisarskim Romańskiego oraz interesującą fabułą, która trzyma w niepewności co od zakończenia.

Wydawnictwo CM od jakiegoś już czasu specjalizuje się we wznawianiu strych polskich kryminałów. Zarówno te pisane w epoce PRLu, jak i te, które powstały jeszcze wcześniej mają swoje serie wydawnicze skrupulatnie uzupełnianie o kolejne tomy. Jedną z pozycji mających swe miejsce w cyklu: „Kryminały przedwojennej Warszawy” jest powieść Marka Romańskiego „Pająk. Atak na ambasady”, której głównym bohaterem jest inspektor Edward Durski znany pod pseudonimem Pająk.

Gdy w hotelowej restauracji w tajemniczych okolicznościach ginie dyplomata nikt jeszcze się nie spodziewa, że będzie to dopiero pierwszy z zamachów na przedstawicieli obcych narodów pozostających w Polsce na placówkach dyplomatycznych. Sprawa od początku wydaje się niezwykle trudna i pozbawiona wszelkich poszlak poza postacią pięknej młodej kobiety o blond włosach i bliżej nieokreślonym rysopisie. Z takimi enigmatycznymi wskazówkami zmagać się musi Pająk, młody i niezwykle zdolny i oczywiście przystojny policjant.

Wśród przedstawionych postaci tylko Edwardowi Durskiemu poświęcono więcej miejsca, rysując jego portret psychologiczny i przytaczając bogaty życiorys. Pozostali bohaterowie są raczej symboliczni, niegłupi ale choleryczny szef, piękna i wrażliwa kobieta, nieco naiwny, niewolny od nałogów dziennikarz, czy w końcu sam antagonista, genialny, dbający o prywatność i zawsze gotów wyprowadzić innych w pole. To z jednej strony dość schematyczne postacie, z drugiej zaś nie męczą ani nie irytują czytelnika. Pojawiają się na scenie, odgrywają swoją rolę i schodzą z niej niezbyt nawet zapadając w pamięć. Nawet piękna blondynka, choć staje się ważną postacią w toczącej się fabule, to jednak pozbawiona jest głębi. I choć poznajemy motywy nią kierujące, to wciąż odgrywa raczej rolę obowiązkowej w tak nakreślonej fabule statystki.

Wątek kryminalny broni się całkiem nieźle, choć więcej w tej powieści sensacji niż klasycznego kryminału, w którym krok po kroku śledzimy zmagania detektywa ze zbrodniarzem. Jest tu międzynarodowy spisek i pełne brawurowej akcji sceny, które sprawiają, że momentalnie tempo akcji wzrasta niewyobrażalnie. I choć znajdziemy tu chwile namysłu, niezbędne do rozwikłania zagadki, to jednak nie na nich został położony nacisk. Ponadto postać antagonisty od prawie samego początku jest w miarę oczywista i ilość niewiadomych pozostawionych na finał powieści nie jest zbyt wielka.

„Atak na ambasady” czyta się całkiem nieźle. Napisany jest w stosunkowo prosty, ale i wciągający sposób. Jest napisana współczesnym pisarzowi językiem, co znacząco odbiega od tego, jakim posługujemy się teraz. To nadaje lekturze specyficznego uroku oraz sprawia, że opowieść o Pająku pełna jest nieaktualnego już słownictwa, albo chociaż kontekstów, które dziś nie są oczywiste. W połączeniu ze stosunkowo prostą składnią idealnie oddającą dynamikę opowieści, otrzymujemy lekturę z pewnością nie wybitną, ale bardzo przystępną.

Fabuła nie należy do tych, w których niecierpliwie czeka się na rozwiązanie zagadki,co rusz obstawiając w roli winnego innego „ogrodnika” to jednak można się przy tej książce całkiem nieźle. Protagonista budzi sympatię czytelnika i co najważniejsze autorowi udało się uniknąć stworzenia go nieomylnym i niezniszczalnym. „Atak na ambasady” Marka Romańskiego to całkiem zgrabny kryminał z elementami powieści sensacyjnej i nawet czytany dzisiaj, prawie sto lat po premierze budzi pozytywne wrażenia.