Trzecia Rzesza W 100 Przedmiotach | Autor: Roger Moorhouse

Chyba nikomu nie trzeba przypominać, czy wyjaśniać, czym była III Rzesza Niemiecka. Zbrodnicze państwo pod wodza Adolfa Hitlera przetrwało jedynie trzynaście lat, a przyniosło zatrważającą liczbę ofiar w wojnie prowadzonej na niespotykaną wcześniej skalę. Niestety, nie jest to najbardziej zbrodniczy reżim, jaki istniał na świecie – państwo Stalina i Pola Pota stoją równie wysoko w tym przerażającym rankingu. Jednak to III Rzesza budzi w wielu ludziach nostalgię, bo faszystowska propaganda w hitlerowskim wydaniu stworzyła kult państwa, jednostki i narzędzia do czerpania satysfakcji z przynależności do grupy, w której wszyscy się rozumieją i akceptują. Niczym w sekcie.

Wiele już przeczytałam o państwie hitlerowskim. Głównie o jego zbrodniach, obozach koncentracyjnych, prowadzonych działaniach wojennych, polityce międzynarodowej, okupacji w Polsce, jednak nie trafiła w moje ręce żadna pozycja dotycząca propagandy nazizmu. „Trzecia Rzesza w 100 przedmiotach” Rogera Moorhouse’a po części wypełniła tę lukę, chociaż nie dotyczy ona jedynie propagandy, ale również wdzierania się w każdą przestrzeń życiową Niemców, służb militarnych i paramilitarnych państwa, popularnej broni, run i symbolu swastyki, a także przedmiotów osobistych Adolfa Hitlera, które najlepiej obrazują czynniki, które wpłynęły na ukształtowanie jego osobowości.

I tak, pudełko farb akwarelowych Adolfa Hitlera jest pretekstem do omówienia jego zapędów artystycznych i ciężko przeżywanej porażki w dostaniu się do uczelni artystycznej, a także przedstawienia jego, dość jednak umiejętnych dzieł, szczoteczka do pielęgnacji wąsika daje możliwość opowiedzenia o tym charakterystycznym elemencie wyglądu Führera i pojawiającej się modzie na niego. Mundur członka Hitlerjugend stanowi wizualizację tej organizacji skupiającej młodzież, poddawaną intensywnej indoktrynacji, która skutkowała stworzeniem bezwzględnych, bezlitosnych oprawców zdolnych do największych okrucieństwa na froncie. Kartki żywnościowe, tabliczki z hasłami propagandowymi z kolei mówią wiele o codzienności Niemców w czasach wojennych. Używane w walkach rodzaje broni, granatów, czołgów, rakiet dostarczają informacji o rozwoju technicznym. Zachowała się nawet ampułka po cyjanku, który zażył Hermann Goering, kiedy wiedział, że klęska jest blisko.

Książka Moorehouse’a jest jedyna w swoim rodzaju, to całkiem inne podejście do przedstawiania historii Trzeciej Rzeszy. Jest bogata w ilustracje i zdjęcia omawianych przedmiotów, a przy tym warstwa treściowa nic nie traci na swojej wartości. To przebogaty album pozwalający na własne oczy zobaczyć to, co oglądali mieszkańcy nazistowskich Niemiec. Przedstawione są interesujące informacje dotyczące każdego aspektu życia w państwie, razem z jego symboliką, paradoksami, siłą propagandy. Nie sposób pominąć również dość bogatej bibliografii, dzięki której zainteresowany czytelnik może rozszerzyć wiedzę na tematy poruszane w książce.

Unikatowość wydawnictwa oraz bogactwo informacji sprawia, że jest to niezwykle interesująca pozycja. Moorhouse stworzył swoisty słownik hitleryzmu, którego poznanie pozwala zdobyć szeroki wachlarz wiedzy o tym ustroju, czynników, które doprowadziły do pojawienia się Hitlera na arenie politycznej, jego zwycięstwie, wszechwładzy i totalnej kontroli, jaką roztaczał nad obywatelami dzięki powołanym służbom bezpieczeństwa. Wiecie, że Hitler rzadko używał charakterystycznego gestu powitania „Heil Hitler”? Wiecie, że uwielbiał swoją kuzynkę Geli Raubal, która z niewyjaśnionych przyczyn w młodym wieku popełniła samobójstwo? A czy znacie ulubionego kompozytora Hitlera? Wszystkiego tego, jak i wiele więcej, dowiecie się z tej książki, obejrzycie na zdjęciach. Z pewnością pomoże to zrozumieć, dlaczego tak zbrodniczy i nieludzki reżim pociągnął za sobą tak wielu zwolenników i z tak wielu zwykłych obywateli zrobił zwyrodnialców. Lektura i refleksja tak dramatycznie potrzebna w naszych czasach.

"Wspomnienie Trzeciej Rzeszy przywołuje na myśl obrazy kolumn SS maszerujących defiladowym krokiem, wszechobecną swastykę, nurkujące stuki czy rozległe obozy koncentracyjne. Naziści dobrze wiedzieli, że otoczenie i przedmioty codziennego użytku mają moc kształtowania myśli. Flagi na ulicach, stadion narodowy, samochód marki Volkswagen Garbus – wszystko mogło się stać kanałem przekazywania ideologii. Było też codziennością milionów zwykłych ludzi, która została uchwycona przez Moorhouse’a".

Nam, Polakom,Trzecia Rzesza kojarzy się ze śmiercią, cierpieniem, eksterminacją, obozami koncentracyjnymi. Wielu z nas miało w rodzinie kogoś, kto był jego więźniem. Niektórzy stracili tam dziadków, pradziadków i inne bliskie osoby. Jednak nie samym złem Trzecia Rzesza stała. I to właśnie stara się pokazać autor.

Jak czytamy w przedmowie, "Dla Polaków nazistowskie Niemcy były jedynie brutalnym, krwawym oprawcą. Nie można i nie powinno się temu zaprzeczać. A jednak moja książka pokazuje, że historia ta ma również drugą stronę. Niemcy znali zupełnie inne oblicze reżimu, które kładło nacisk na ideę narodowej jedności i wspólnego celu (...) Jeśli chcemy naprawdę zrozumieć, jak funkcjonowała nazistowska Rzesza - szczególnie w obrębie Niemiec - musimy uwzględnić obie strony ich diabolicznej natury: zarówno kusicielski wdzięk, jak i terror prześladowania. Nie po to, by wybielić III Rzeszę lub przedstawić ją w jakikolwiek sposób jako niewinną, lecz by dogłębnie ją zrozumieć".

Publikacja opisuje 100 rzeczy, symboli, które wiązały się z III Rzeszą. Znajdziemy tu zarówno opis Mein Kampf, jak i flagi ze swastyką czy bramy do jednego z obozów koncentracyjnych. Te rzeczy są nam wszystkim raczej znane. Co innego pudełko farb Hitlera czy kalesony Rudolfa Hessa. Autor zestawia ze sobą zarówno narzędzia zbrodni, jak i przedmioty użytku codziennego. Pokazuje w ten sposób to, jak duży rozdźwięk panował w nazistowskich Niemczech. Z jednej strony dzieci marzyły o tym, by mieć lalkę z wizerunkiem Hitlera, a z drugiej strony dzieci gorszego sortu były zabijane cyklonem B z jego właśnie rozkazu.

Nie o wszystkich opisanych tu rzeczach wiedziałam. Wybór niektórych z nich może nieco szokować, ale ja nie miałam z tym większego problemu. Przynajmniej przekonałam się, czego używali zwykli obywatele w czasach wojny. Zobaczyłam również broń, jaką się posługiwano.

Cieszę się, że za napisanie tej publikacji wziął się obcokrajowiec, który nie jest przesiąknięty tym obrazem złego Niemca, który przyszedł, wywołał wojnę, terroryzował, mordował i nic dobrego z niego nie było. Roger Moorhouse pokazuje dość nieznane nam oblicze III Rzeszy.

Uważam, że na naszym rynku wydawniczym brakowało tego typu publikacji. Wciąż niewiele wiemy o tym, jak wyglądało życie w Niemczech za czasów II wojny światowej. Wielu osób nawet to nie interesuje, a to mimo wszystko ważny wycinek w historii.

Część przedstawionych tu rzeczy może bawić, inne zaś wzbudzą przerażenie. I nie chodzi mi o to, że zdjęcia zawarte tutaj były drastyczne. Po prostu myśląc o tym, co za ich sprawą się działo, czułam gęsią skórkę na całym ciele. Tym bardziej, że niektóre z nich widziałam w muzeum w Oświęcimiu.

To gratka dla fanów literatury faktu, którzy interesują się czasami II wojny światowej, choć nie tylko oni znajdą tu coś dla siebie. Książkę czyta się szybko, ale zapada w pamięć i rzuca inne światło na III Rzeszę. Pozwala poznać jej bardziej ludzką twarz.