Rzeźnia Numer Pięć | Autor: Kurt Vonnegut

Kurt Vonnegut to bez wątpienia ikona, myśliciel swoich czasów, człowiek inteligentny emocjonalnie, potrafiący przelać kwintesencję egzystencji osobistej i uniwersalnej na papier. Jego styl pisania jest wyjątkowy, oryginalny, jednak przypominający mi inną narrację, która tematycznie jednak nie jest związana z powieścią Rzeźnia numer pięć – mowa tu o narratorze powieści, jak i filmu o tytule Forrest Gump – cała opowieść jest dosyć prosta, język niezagmatwany, werbalnie oczywista i zrozumiała. Jednak kwintesencja tych tekstów kultury opiera się na czymś innym – na niedopowiedzeniach, na milczeniu, na odnajdywaniu sensu poza tekstem wykrystalizowanym na kartce papieru.

Kiedy kilka lat temu sięgałam po Rzeźnię niezmiernie mocno bałam się jej treści, gdyż wiedziałam, jaka jest jej tematyka, czym Vonnegut przez wiele lat zaprzątał sobie głowę. Nie oszukujmy się – zagadnienia śmierci, nienawiści i zniszczenia to nie są proste tematy. Podejrzewam, że pisanie o nich również nie należy do zadań łatwych i przyjemnych, i w przypadku wielu twórców tego okresu spisanie wspomnień, czy nawet wyobrażeniowej kreacji literackiej, potrzebuje czasu, czasami kilku lat, a może nawet dekad. Nie ma w tym nic dziwnego – „swoje” trzeba odchorować, przemyśleć, spróbować zrozumieć. Słowo „spróbować” jest tu jednak kluczowe, bo przeważnie na samej próbie się kończy: skrajne zachowania ludzkie, totalne zezwierzęcenie, wyzbycie się wyższych uczuć to kwestie, które można tylko poddać próbie zrozumienia, bez satysfakcjonującego i oczyszczającego efektu finalnego. U Vonneguta także nie znajdziemy klarownej odpowiedzi na pytanie: dlaczego? Poznajemy losy ludzkie, dziwne, zagmatwane, czasem do głębi realistyczne, czasem wyjątkowo nadnaturalne, wydarzające się tylko w głowie autora.

Co właściwie pisarz robi z tymi historiami? On je umiejętnie opowiada. I tyle, a może aż tyle. Strasznie rozczula mnie fakt, że Kurt przez długi okres czasu układał sobie wszystko w głowie, zanim zaczął to spisywać. Na pierwszych kartach powieści przekazuje nam, czytelnikom, informacje o swoich rozterkach, mówi nawet, że były momenty, w których był przekonany, że nie uda mu się stworzyć tej wojennej opowieści; co więcej, on jej nawet nie chciał spisywać, ale widocznie chęć „wyleczenia się” ze wspomnień była silniejsza. Można tę książkę traktować jak swoistą terapię osobistą, ale bezwzględnie ma ona charakter uniwersalny – jest spisem dla potomnych, ostrzeżeniem, nożem gwałtownie wbitym w najnowszą historię ludzkości.

Rzeźnia jest antywojenna. Jest brutalnym paszkwilem na głupotę i nienawiść ludzi do ludzkości, człowieka do człowieczeństwa. Jest niewypowiedzianą wypowiedzią, niezgodą, która nie może się do końca buntować, bo wie, ze nie wygra. Jest fenomenalna, genialna, prawdziwa w swojej nieprawdziwości i niedorzeczności. Motywami fantastycznymi, rodem z powieści si-fi, Vonnegut próbuje jeszcze bardziej zabarwić masakrę, podkręcić ją, przerazić swojego czytelnika – tylko właściwie w pewnym momencie okazuje się, że prawda i realizm są jeszcze bardziej brutalne, niż wymyślone elementy świata przedstawionego.

Uwielbiam Vonneguta – jest królem kreacji, panem makabry, z którą nie chce mieć nic wspólnego. Geniusz prozatorski, potrafiący w prostych słowach przekazać uczucia, emocje, myśli. Myśliciel swoich czasów, prawdziwy historyk z ikrą, literat z zamiłowania, wielki talent. Niezmiernie się cieszę, że wydawnictwo ZYSK i S-KA pokusiło się o wznowienie tej kultowej pozycji, wpisanej na zawsze w kanon literatury ważnej i wartościowej. Kto jeszcze nie miał okazji zaznajomić się z całą spuścizną Vonneguta, powinien zrobić to jak najszybciej – są to teksty obowiązkowe dla świadomego i dojrzałego czytelnika.