Na Marginesie Życia | Autor: Stanisław Grzesiuk

Stanisław Grzesiuk to postać wybitna – człowiek „orkiestra”, całą swoją egzystencję balansujący między życiem, a śmiercią, gwarem i ciszą, radością i smutkiem. Człowiek wybitny, potrafiący pisać o rzeczach trudnych ze znanym zawadiackim językiem. Na marginesie życia to intymny pamiętnik, jeden z trzech, który opisuje końcowe lata jego życia. Ten opis wspomnień czyta się właściwie jednym tchem. Dialogi są niesamowicie błyskotliwe, idealnie wpisujące się w przedstawione sytuacje. Refleksje na temat życia i ludzi są jednocześnie żartobliwe i dogłębne. Za maską prostej rubaszności i warszawskiego „wulgaryzmu”, kryje się mrożąca krew refleksja na temat kruchości i słabości człowieka, jego sfery psychicznej i fizycznej.

Niezwykle ważnym elementem stają się miejsca opisywane przez Grzesiuka w kontekście całej jego historii. Na marginesie życia to nieustająca podróż z sanatorium do sanatorium, to poznawanie siebie od tej „najsłabszej”, chorowitej strony, to spotkania z ludźmi mającymi nadzieję na lepsze życie, oraz z takimi, którzy utracili wiarę we wszystko. Ta książka to kontaminacja wszystkich elementów prawdziwego życia – to wzloty i upadki, radość i ogromny smutek, to podróż i stagnacja, to zbitka przeciwieństw, które mimo wszystko wiążą się w kompletną, spójną całość.

Grzesiuka zawsze czyta się dobrze. Jego język pisany wygląda jak mówiony, tak jakby delektując się lekturą, czytelnik stał blisko wydarzających się sytuacji. Nieraz sama łapałam się na „na mówieniu” we własnej głowie językiem warszawskiego cwaniaczka – zawadiaki, jakim był niewątpliwie Grzesiuk. Ale musimy pamiętać, że jest to jedynie pozorna fasada, tylko część życia wewnętrznego tego pisarza. Prawda gdzieś ujawnia nam się między wierszami tej powieści – pamiętnika. Niesamowita moc, prawdziwa wola walki o lepsze jutro, dystans do świata i samego siebie – to są prawdziwe cechy Stanisława Grzesiuka. Czytając jego monologi nie mogłam oprzeć się wrażeniu, że jego choroba stanowiła dla niego wyzwanie, ale nie zdrowotne, a typowo egzystencjonalne. Gruźlica nie była problemem – problemem było odnalezienie się w nowej rzeczywistości, między nowymi ludźmi, w całkiem innym otoczeniu. Czasami miałam wrażenie, że postać naszego „realnego” bohatera to opoka dla pozostałych „kuracjuszy” – jego buńczuczność, bezpośredniość, urocza nietaktowność były powiewem świeżości, innowacyjnym podejściem do problemu choroby i powolnego umierania. To w jaki sposób zachowuje się w tej opowieści narrator jest niesamowite, jakieś takie inne, dojrzałe i głębokie.

Niezmiernie cieszę się, że mogłam znów spotkać się w swoim czytelniczym życiu z Grzesiukiem. Jest to zawsze dla mnie niewiarygodne spotkanie, spotkanie z człowiekiem, którego choć już nie ma, dalej żyje w świadomości teraźniejszego pokolenia. Jego literatura się nie starzeje, jest dalej aktualna i uniwersalna. Każdy, kto raz przeczyta fabularyzowane pamiętniki tego pisarza zachłyśnie się nim i będzie go pamiętać zawsze, i do niego wracać, jeśli najdzie ochota na przeczytanie czegoś wartościowego.

Czy trzeba zachęcać bardziej do przeczytania całej trylogii tego autora? Myślę, że samo nazwisko stanowi odpowiednią zachętę i motywację do lektury. Plusem nowych wydań jest to, że są to dzieła nieocenzurowane i wszystkie wątki są spisane słowo w słowo, bez wykreśleń i wyrywania integralnych epizodów tej opowieści. Cieszy niezmiernie, że wydawnictwo Prószyński i S-ka pokusiło się o nowe, piękne wydania „życiorysu” tego artysty warszawskiej ulicy. Moim zdaniem jest to ukłon w stronę wybitności jego postaci i całego dorobku, nie tylko pisarskiego. Obowiązkowa lektura!