Zbrodnia Sylwestra Bonnard | Autor: Anatole France

W zapoczątkowanej przez wydawnictwo CM serii „Klasyka literatury francuskiej” dotychczas ukazały się trzy powieści: Proboszcz z Tours autorstwa Honoré de Balzac, Atala napisana przez Francis – René de Chateaubriand oraz Zbrodnia Sylwestra Bonnard, której twórcą jest Anatole France. Nie jest to długa lista, owszem, za to bez wątpienia wszystkie te trzy powieści zasługują na to, by czytelnik zwrócił na nie uwagę. Zwłaszcza, moim zdaniem, Zbrodnia Sylwestra Bonnard, najbardziej znana z powieści francuskiego pisarza.

Anatole France, żyjący na przełomie XIX i XX wieku, jest dzisiaj pisarzem uznanym i poważanym. Ze względu na swój ideologiczny sceptycyzm oraz głośną krytykę konwenansów religijno-obyczajowo-społecznych we Francji stawał się coraz bardziej znaną personą, a w momencie, gdy światło dzienne ujrzała książka Zbrodnia Sylwestra Bonnard, zyskał sławę i zapoczątkował nowy gatunek – powieść erudycyjną. Pod koniec XIX wieku, w roku 1986, został przyjęty w poczet członków Akademii Francuskiej, a jego najgłośniejsze powieści, Gospoda pod Królową Gęsią Nóżką, Poglądy księdza Hieronima Coignarda i Zbrodnia Sylwestra Bonnard właśnie, na zawsze zapisały się już w annałach klasycznej literatury francuskiej.

Wybaczcie ten nieco przydługi wstęp, ale z klasykami dzisiaj już tak niestety jest, że młodsi wiekiem czytelnicy nie zawsze zdają sobie sprawę z tego, z kogo twórczością mają do czynienia, kiedy sięgają po tą czy tamtą książkę. Na szczęście jednak wydawnictwo CM w seriach ogólnie nazwanych „Klasyką” przypomina czytelnikowi uznane arcydzieła literatury światowej. Należy jednak szczerze przyznać, że współcześnie nie wszystkie z tych książek znajdą nowych miłośników, gdyż ogromne znaczenie przy ich lekturze ma czas, tło historyczne i miejsca, w jakich powstawały. Zbrodnia Sylwestra Bonnard pochodzi aż z roku 1881, dzisiaj więc wiele z aspektów społecznych poruszanych w treści książki, przemyślenia i obserwacje autora są już po prostu nieaktualne. Składająca się z dwóch części książka ujawnia przed czytelnikiem kunszt literacki Anatole France’a, a forma, w jakiej została napisana, nadaje całości swoistego osobistego tonu, który czyni lekturę książki jeszcze bardziej atrakcyjną.

Dwie części Zbrodni Sylwestra Bonnard zastały opatrzone tytułami: Polano oraz Joasia Alexandre. Powieść ma formę dziennika – dlatego wyżej wspomniałem o jej atrakcyjnej formie – w którym wpisy pojawiają się dość nieregularnie, raz częściej, a innym razem z kilkuletnią przerwą. Głównym bohaterem jest tutaj stary bibliofil, poszukiwacz i badacz średniowiecznych manuskryptów, tytułowy Sylwester Bonnard. Człowiek ten marzy od czterech dekad o napisaniu monografii opactwa Saint-Germain-des-Pres, żyjąc jako stary kawaler wraz z kotem Hamilkarem. Samotność jednak nie napełniła go obojętnością – jest wrażliwy na ludzką niedolę, nieszczęście bliskich i gdy tylko może, stara się nieść pomoc potrzebującym.

Refleksje Sylwestra Bonnarda zawarte na kartach książki Anatole France’a nawet dzisiaj, po tak długim czasie od ich przelania na papier, zawierają w sobie wiele życiowej mądrości, nacechowanej momentami sceptycyzmem, ale i humorem. Niektórzy znawcy literatury francuskiej uważają postać Sylwestra Bonnard za literacki portret pisarza, choć współcześnie – jak podejrzewam – wyobrażenie to mogło się zmienić, może nawet bardzo. Mimo wszystko jednak, patrząc z grubsza, rzeczywiście, Sylwester Bonnard przedstawia sobą cechy, jakie pisarzowi mogłyby przyświecać.

Zbrodnia Sylwestra Bonnard jest książką warta przeczytania, napisaną w bardzo ciekawej formie dziennika, dzięki której czytelnik może łatwiej utożsamić się z tytułowym bohaterem, a także spojrzeć przez ten właśnie pryzmat na autora. Aby zrozumieć tytułową zbrodnię, czytelnik musi postawić się na miejscu Sylwestra Bonnard, jednak nawet mimo nieco archaicznego dzisiaj stylu, nie będzie to trudne zadanie. Elegancki styl, który dzisiaj dość rzadko już oglądamy na kartach książek, jest dodatkowym atutem tej książki. Jedynym jej minusem w moich oczach jest skromna objętość tekstu, który czyta się bardzo szybko. Te niecałe dwie setki stron obcowania z twórczością Anatole France’a pozostawiają po sobie spore uczucie niedosytu.