Wersja dla osób niedowidzącychWersja dla osób niedowidzących

Okładka wydania

Cesarz

Kup Taniej - Promocja

Additional Info


Oceń Publikację:

Książki

Fabuła: 100% - 1 votes
Akcja: 100% - 1 votes
Wątki: 100% - 2 votes
Postacie: 100% - 2 votes
Styl: 100% - 2 votes
Klimat: 100% - 2 votes
Okładka: 100% - 3 votes
Polecam: 100% - 1 votes

Polecam:


Podziel się!

Cesarz | Autor: Ryszard Kapuściński

Wybierz opinię:

Brzoza

Pewna bliska mi osoba wiedząc, że zamierzam zrecenzować "Cesarza" pióra Ryszarda Kapuścińskiego zadała mi proste, lapidarne pytanie: po co? Po co pisać o autorze, który cieszy się zasłużoną sławą najczęściej tłumaczonego polskiego literata, klasyka reportażu i zdobywcy wielu prestiżowych nagród? Czy da się, dokładnie 40 lat od pierwszego wydania, napisać coś nowego o książce, która weszła do światowego kanonu literatury?

 

Doskonale zdaję sobie sprawę, że zarówno osobie Ryszarda Kapuścińskiego, jak i "Cesarzowi" poświęcono setki - zdecydowanie lepszych i obszerniejszych niż ten - tekstów, które ukazywały się na łamach prestiżowych gazet, m.in. "New York Timesa", "Newsweeka" czy "El Pais". Niniejsza recenzja stanowi zatem nieśmiałą próbę uchwycenia tego, co w "Cesarzu" najlepsze, skłaniające do refleksji lub budzące kontrowersje.

 

Książka jest owocem wizyty Kapuścińskiego w Addis Abebie w 1974r., kiedy to stolica Etiopii była wstrząsana puczem. Jako korespondent Polskiej Agencji Prasowej relacjonował wojskowy zamach stanu, w wyniku którego od władzy odsunięto tamtejszego cesarza Hajle Sellasje, zaś kontrolę nad państwem przejęła junta, na czele której stanął Aman Mikael Andom. To właśnie obalonemu monarsze, jego otoczeniu, dworzanom i współpracownikom poświęcony jest reportaż, powszechnie uznawany za opus magnum polskiego dziennikarza. Kapuściński wykorzystał niebezpieczny okres rewolty do przeprowadzenia rozmów z nielicznymi pozostałymi przy życiu "ludźmi dworu". Ich anonimowe relacje pozwalają zajrzeć do wnętrza cesarskiego pałacu, który pomimo imponującej fasady krył brudne wnętrza.
Książka rozpoczyna się słynnym - choć wzbudzającym pewne wątpliwości - fragmentem poświęconym cesarskiemu ulubieńcowi, pieskowi Lulu, który w czasie różnych uroczystości państwowych sikał na buty politykom, którzy musieli trwać w bezruchu. Choć scena może wywoływać u niektórych uśmiech politowania - wszak nikomu nic złego się nie stało - to jest ona doskonałym punktem wyjścia do omówienia stosunków panujących na dworze Hajle Sellasjego. Oto elita państwa, choć poniżana, musi udawać, że nic się nie stało z obawy przed utratą cesarskiej łaski, stanowiska, a może i życia. Oportunizm i karierowiczostwo były chorobami trawiącymi dworaków, którzy za wszelką cenę starali się zostać zauważonymi przez monarchę, a następnie wyniesieni ponad innych współpracowników. Zachodziło tu znane zjawisko "wyścigu szczurów", podsycane przez samego Hajle Sellasjego, który do niebotycznych rozmiarów rozbudował aparat państwowy. Warto tu wymienić zaszczytne funkcje: lokaja ścierającego psi mocz, lokaja noszącego cesarską portmonetkę, lokaja układającego poduszki pod cesarskimi stopami, lokaja otwierającego drzwi w Sali Audiencyjnej, lokaja...Nadmierna biurokracja i walka o wpływy dotyczyły również ważniejszych urzędów. Nieprzypadkowo cesarz rozpoczynał dzień od wysłuchania donosów, dostarczanych mu przez trzy różne osoby: szefa wywiadu pałacowego, ministra przemysłu i handlu oraz szefa rządowej policji politycznej.

 

Największym atutem książki jest jej warstwa faktograficzna. "Cesarz" jest uniwersalnym dziełem ukazującym mechanizmy rządzenia. Kapuściński ujawnia smutną prawdę, że niezależnie od szerokości geograficznej i panującego ustroju politycy są wszędzie tacy sami - nadużywają władzy, knują, unikają odpowiedzialności za swoje decyzje i obawiają się utraty wpływów. Spotkało się z przypuszczeniem, że książka jest w istocie pamfletem na ówczesnego I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka. Co ciekawe, sam Kapuściński czasem odżegnywał się od tej interpretacji, a czasem ją potwierdzał. Nie zmienia to faktu, że na przykładzie etiopskiego monarchy i jego dworu udało się stworzyć doskonałe studium władzy. Wyłania się z niego niejednoznaczny, skomplikowany obraz Hajle Sellasjego - władcy, który z jednej strony rozpoczął liczne inwestycje, wysyłał studentów na zagraniczne uczelnie i walczył z włoskim faszyzmem, a z drugiej lekką ręką wydawał tysiące dolarów na przyjazd pewnej piosenkarki i wystawne uczty, w czasie, gdy naród głodował.

 

"Cesarz" budzi również wiele kontrowersji. Dotyczy to zwłaszcza gatunkowej przynależności książki, której zarzucano, że nie jest reportażem, a literacką fikcją. Dowodów na to dostarczał sam Kapuściński, który w jednym z wywiadów pisał: "Sam także wymyśliłem mnóstwo różnych słów […] Podzieliłem ludzi dworu na trzy kategorie, określając ich słowami, które nie istnieją w polskim języku. [...] Myślę, że każda władza w momencie zagrożenia dzieli się na kratowych, korkowych i stołowych. To moje słowa". Z fragmentu jasno wynika, że autorem podziału na stronnictwa jest polski dziennikarz, tymczasem w "Cesarzu" został on włożony w usta jednego ze współpracowników Hajle Sellasjego. Wątpliwości jest więcej. Budzą je zarówno inne monologi (o archaizowanym stylu, pełne autoironii, groteski i wysublimowanych porównań, o które trudno podejrzewać zwykłych lokajów), jak również argumenty podnoszone przez Ermiasa Sahle Selassje, wnuka cesarza, który kilka lat temu udzielił wywiadu dla jednego z polskich dzienników.

 

Otwartą pozostawiam kwestię, czy "Cesarz" to przykład literackiej fikcji, czy też oryginalny reportaż nawiązujący do "nowego dziennikarstwa" (osoby zainteresowane tym tematem odsyłam do świetnej biografii "Kapuściński non-fiction" pióra Artura Domosławskiego). Niezależnie od gatunku jest to wybitne, uniwersalne dzieło, które ujawnia mechanizmy władzy. Władzy, która demoralizuje, deprawuje, wypacza, a na koniec niszczy człowieka. Lektura książki Ryszarda Kapuścińskiego trafi zarówno do miłośników "Księcia" Niccolo Machiavelliego, jak i widzów popularnego serialu "House of Cards".

 

Komentarze

Security code
Refresh

Aby Skomentować Kliknij Tutaj

Współpracujemy z:

BIBLIOTECZKA

Karta Do Kultury

? Jeżeli zalogujesz się na swoje konto, będziesz mógł bezpłatnie:
*obserwować pozycje wydawnicze, promocje oraz oferty specjalne
*dodawać je do ulubionych
*polecać innym czytelnikom
*odradzać produkty, po które więcej nie sięgniesz
*listować pozycje, które posiadasz
*oznaczać pozycje przeczytane/obejrzane
Jeżeli nie masz konta, zarejestruj się, zapraszamy do rejestracji!
  • Zobacz Mini Tutorial