Shirley | Autor: Charlotte Brontë

Bohaterkami powieści Charlotte Bronte zatytułowanej ,,Shirley” są dwie panny o odmiennych usposobieniach. Shirley to dumna dziedziczka, osoba bardzo energiczna i pewna siebie. Natomiast Caroline jest nieśmiałą i skromną bratanicą proboszcza. Mimo różnic w zakresie charakteru i statusu społecznego panny zaprzyjaźniają się i z upływem czasu zmieniają – Shirley staje się pokorniejsza, a Caroline pewniejsza siebie. Ich przyjaźń nie ucierpi nawet, gdy ukochany Caroline zaczyna adorować Shiley. Jakie będą losy tej trójki?

Charlotte Bronte jest niekwestionowaną mistrzynią potrafiącą doskonale ukazać meandry uczuć oraz skomplikowaną kobiecą psychikę. Poprzez postać odmiennych dziewcząt ukazuje siłę prawdziwej kobiecej przyjaźni, która jest w stanie przetrwać najbardziej nieoczekiwane wydarzenia. Pisarka w równie subtelny i bardzo szczegółowy sposób ukazała piękno rodzących się uczuć. Z podobnym pietyzmem ukazała specyficzne dla epoki realia społeczno-obyczajowe, czyli całkowitą zależność kobiet od mężczyzn oraz siłę pieniądza, którego brak skłania ludzi do odłożenia na bok dumy i podejmowania trudnych decyzji. Taka sytuacja spotyka Roberta Moore’a, którego interesy w fabryce idą coraz gorzej. W tej sytuacji młodzieniec liczący się z coraz większą dezaprobatą społeczeństwa musi podjąć istotne kroki – decyduje się zostawić ukochaną Caroline i zacząć starania o Shirley.

Wbrew pozorom i opisowi zawartemu na tylnej okładce książki, powieść ta nie jest jedynie romansem osadzonym w dziewiętnastym wieku, ale przede wszystkim książką obyczajową, w której autorka porusza istotne kwestie społeczne oraz przemiany następujące w tych czasach, do których nie wszyscy są w stanie się przystosować i je zaakceptować. Przemiany gospodarcze sprawiają bowiem, że w angielskich miastach zaczynają powstawać fabryki, co nie podoba się tradycjonalistom. W tej sytuacji nasilają się konflikty społeczne, gdyż zwolennicy postępu muszą liczyć się z brakiem sympatii lokalnej społeczności. Angielskie społeczeństwo widziane oczami Charlotte Bronte okazuje się tworem pozbawionym spójności, w którym naczelną rolę pełnią konwenanse, pieniądze i układy. W tej powieści pisarka po raz kolejny udowodniła, że potrafi niezwykle trafnie i w bardzo inteligentny sposób oceniać i pointować wady ówczesnego społeczeństwa. Jawi się czytelnikowi jako jedna z niewielu ówczesnych pisarek, która miała odwagę krytycznie wypowiadać się na drażliwe społecznie tematy.

Na tym tle wyróżniają się postaci kobiece, które dążą do emancypacji. Powieściowe przyjaciółki okazują się w ogóle nie przystawać do ówczesnych standardów, które zmuszały kobiety do pełnienia ról córek, żon i matek. Mimo różnicy charakterów Caroline i Shirley starają się łamać stereotypy i nie podążać odgórnie wytyczą dla nich drogą życia. Co więcej, nie tylko znają krzywdy, które przytrafiają się przedstawicielkom ich płci, ale potrafią głośno o nich mówić. Z tego powodu ich dyskusje są doskonałym źródłem wiedzy o tamtych czasach i problemach nurtujących młode kobiety, o których nie mogły mówić wprost.

,,Shirley” jest kolejną powieścią z dorobku sióstr Bronte, która całkowicie mną zawładnęła i sprawiła, że przeniosłam się w czasie. Charlotte Bronte doskonale czaruje słowem malując przed czytelnikiem niezwykły obraz czasów, w których żyła. Ukazuje piękno uczuć oraz siłę prawdziwej przyjaźni, która zyskuje na znaczeniu w całkowicie zdominowanym przez mężczyzn prywatnym kobiecym światku. Równie istotne okazują się spostrzeżenia autorki, które przybierają formę celnych uwag piętnujących przywary społeczeństwa. Pisarka okazuje się silnie zaangażowana w świat i celnie wskazuje bolączki dotykające mieszkańców angielskich prowincji. Bezsprzecznym atutem tej powieści są nietuzinkowe postacie nie tylko pierwszoplanowe, ale również epizodyczne, które są doskonale sportretowane i stanowią doskonały przykład przekroju zróżnicowanego angielskiego społeczeństwa. W kameralną fabułę autorka wplotła również rozważania o tematyce filozoficznej, obyczajowej, gospodarczej i społecznej, dzięki czemu walor powieści istotnie się zwiększa. Jestem przekonana, że zarówno miłośnicy twórczości Bronte jak i osoby pasjonujące się dziewiętnastowieczną literaturą nie powinny przejść obok tej powieści. Gwarantuję Wam moc emocji oraz lekturę na wysokim poziomie literackim. ,,Shirley” to powieściowa perełka, która wciągnie Was do zupełnie innego świata i sprawi, że zapomnicie o codzienności na wiele godzin. Polecam!

Niektórzy uważają, że spośród trzech sławnych sióstr Bronte to najstarsza, Charlotte, dysponowała największym talentem. Są tacy, którzy twierdzą, że jako jedyna z nich miała literackie zdolności - że jest prawdziwą autorką "Wichrowych Wzgórz" czy "Lokatorki Wildfell Hall", które oddała Emily i Anne, by obie finansowo zabezpieczyć. Przytoczonej na początku opinii póki co nie podzielam, wspomnianą po niej teorię uważam za śmieszną, nie ulega jednak wątpliwości, że Charlotte Bronte to wybitna postać w historii angielskiej literatury. Cieszę się, że miałam okazję zapoznać się z kolejną powieścią jej autorstwa, "Shirley", napisaną wkrótce po "Dziwnych losach Jane Eyre".

Młody fabrykant, Robert Moore, chce, by jego przedsiębiostwo szło z duchem czasu, więc zamawia kilka nowoczesnych maszyn, które mają usprawnić produkcję i zmniejszyć jej koszty. Nie wszystkim jednak podoba się ten pomysł. Lokalni robotnicy, w obawie przed bezrobociem, a co za tym idzie głodem, postanawiają w brutalny sposób powstrzymać Moore'a przed wprowadzeniem zmian, jednak on nie zamierza się ugiąć.

W miłości też nie wiedzie mu się najlepiej. Żywi pewne uczucia do swojej uroczej kuzynki Caroline Helstone. Ona wprawdzie bez zastanowienia oddałaby mu swoją rękę, ale jest panną o raczej skromnym majątku, Robert zaś potrzebuje pieniędzy na ratowanie swojej podupadającej fabryki, dobrze by więc było, by ożenił się z jakąś bogatą kobietą. Tymczasem w sąsiedztwie pojawia się atrakcyjna dziedziczka Shirley Keeldar, która zaprzyjaźnia się z Caroline, a z Moore'em spędza coraz więcej czasu...

W powieści Charlotte Bronte wbrew pozorom: po pierwsze - to nie Shirley jest główną bohaterką, po drugie - wątki miłosne wcale nie należą do najważniejszych. Autorka koncentruje się na nakreśleniu tła społecznego - pisze o stosunkach pomiędzy przedstawicielami poszczególnych klas, roli kobiet, konflikcie pokoleń, kwestiach religijnych. Nie pomija też wątków historycznych - na sytuację Moore'a i innych przedsiębiorców wielki wpływ ma wojna Anglii z Napoleonem.

Warto zauważyć, że Bronte formułuje poglądy bardzo odważne jak na czasy, w których przyszło jej żyć, sporo miejsca poświęca tematowi dyskryminacji kobiet, choć stworzonych przez nią bohaterek raczej nie nazwałałabym emancypantkami. A skoro juź przy tym jesteśmy - postacie są skonstruowane po mistrzowsku, zasługują na miano interesujących, skomplikowanych, mają zarówno zalety, jak i wady (z przewagą jednych albo drugich). Niektóre osoby możemy obdarzyć sympatią albo podziwiać, inne będą nas głównie drażniły - zupełnie jak w życiu.

Teraz parę zdań na temat nowego wydania. Okładkę uważam za bardzo ładną, mimo że kolor pomarańczowy nie należy do moich ulubionych. Ogólne wrażenie trochę jednak psuje fakt, że w tekście powieści pojawia się sporo literówek, czasem brakuje całych wyrazów. Uprzedzam, że przed lekturą "Shirley" nie należy czytać opisu na okładce, bo niestety jest on wyjątkowo paskudnym spoilerem. Zawiera informacje, które wychodzą na jaw niemal na końcu książki. Wszystko wskazuje na to, że w zamyśle autorki powinny one długo pozostawać dla czytelników tajemnicą. Jej przedwczesne odkrycie naprawdę odbiera lwią część przyjemności z lektury.

A skoro o przyjemności mowa - jeśli jesteście miłośniczkami lub miłośnikami wiktoriańskich powieści, "Shirley" zapewni Wam sporo mile spędzonego czasu, bo liczy sobie ponad 600 stron. Jest więc co czytać i czym się zachwycać. Polecam bez wahania każdemu, kto lubi ten cudowny, specyficzny klimat dziewiętnastowiecznej angielskiej literatury, bo na pewno się nie zawiedzie.