Umwelt | Autor: Przemysław Żarski

Sosnowiec. W parku zostaje odnalezione ciało nauczycielki. Morderca zostawia po sobie jeden ślad: motyla, który jest wyciśnięty do kieszeni denatki. Do sprawy zostaje przydzielony Adam Berger, doświadczony śledczy, który rozpoczyna walkę z czasem. Miastem wstrząsają kolejne zbrodnie. Odciskają one piętno na młodym lekarzu, Tomaszu Witkowskim, który postanawia zdemaskować nieuchwytnego dotąd mordercę. Czy uda się go powstrzymać? Kim jest i dlaczego zabija?

Uwielbiam czytać powieści że zbrodnią w tle. Wiedziałam więc, że nie przejdę obok tej powieści obojętnie. Tym bardziej, że popełnił ją swój człowiek. Ja też jestem absolwentką Uniwersytetu Śląskiego i mieszkam niedaleko miejsca, w którym doszło do książkowych zbrodni. Nie mogłam więc przejść obok tego wszystkiego obojętnie. Jak wypadł debiut autora w moich oczach?

Nie obeszło się bez wpadania w pewne schematy. Piję tutaj konkretnie do postaci Adama. Nie był źle napisany, ale to kolejny śledczy, który jest doświadczony nie tylko w pracy, ale i przez życie. Swego czasu nie wylewał za kołnierz i przyszło mu za to zapłacić bardzo wysoką cenę. Poza tym ma swoje wtyki, dzięki którym tak skutecznie może działać. Jak pewnie się domyślacie, nie są to wzorowi obywatele. Te kwestie, o których właśnie wspomniałam, to chyba jedyne aspekty, do których na upartego mogłabym się przyczepić. A i tak nie uważam, że to specjalnie przeszkadza w lekturze.

Zaintrygowało mnie to, w jaki sposób w powieści jest pokazany Tomasz. On interesował mnie bardziej. Nie potrafiłam to rozgryźć. Nie wszystkie klepki były u niego na miejscu, ale to sprawiało, że jego postać intrygowała. Zmieniałam zdanie na jego temat kilka razy. To była dobrze napisana postać. Moim zdaniem lepiej niż Adam, choć i on nie jest bezbarwny. Tomasz jednak wprowadza sporo zamętu. Do końca nie wiadomo, o co chodzi w jego wizjach. Czy wydarzyły się naprawdę, a może to tylko urojenia chorego psychicznie człowieka. Nie musicie jednak bać się tego, że jego wywody sprawią, że książkę będzie czytało się źle. Nic z tych rzeczy, one nadają całości rumieńców. Przynajmniej moim zdaniem.

To literacki debiut i muszę przyznać, że trzyma się na całkiem niezłym poziomie. Autor potrafił zbudować napięcie i wzbudzić moją ciekawość. A w moim przypadku to trudna rzecz, jeśli chodzi o tego typu literaturę, bo poprzeczka jest postawiona bardzo wysoko. Na chwilę obecną jestem ciekawa tego, jak rozwinie się kariera autora. Ma ogromny potencjał i mam nadzieję, że będzie umiał to w pełni wykorzystać.

Starym wyjadaczom tego typu literatury nie do końca może przypaść do gustu zakończenie. O ile sama akcja była dość dobrze poprowadzona, o tyle mam wrażenie, że tu wszystko się trochę za szybko urwało. Jestem jednak w stanie przymknąć na to oko. To pierwsza powieść autora i wierzę, że z czasem dojdzie do perfekcji, jeśli chodzi o pisanie zakończenia i będzie potrafił utrzymać całość na wysokim poziomie.

A, i jeszcze jedno. Znaczenie tytułu wyjaśnia się w powieści, ale musicie uzbroić się w cierpliwość, bo nie jest podane od razu. Jeśli nie wiecie, co on oznacza, nie przejmujcie się. Ja dopóki o tym nie przeczytałam, nie miałam pojęcia, co autor ma na myśli.

Kryminały czytam niemalże nałogowo i ze zniecierpliwieniem oczekuję nowych tytułów znanych autorów oraz pozycji debiutantów, którzy nie mają łatwego zadania. Powieść kryminalna, mimo różnorodności tematów, które porusza, jest tworem dość hermetycznym i opierającym się na utartych i wielokrotnie powtarzanych, co prawda w nieco zmodyfikowanej formie, schematach fabularnych. Zatem początkujący autor kryminału ma zadanie dość trudne – musi nie tylko stworzyć interesującą historię, ale także zaproponować niesztampowego bohatera oraz interesującą intrygę, która powinna zmącić umysł czytelnika, sprowadzić go na manowce poprzez podsuwanie mu fałszywych tropów. Jak zatem wypada powieść Przemysława Żarskiego o tytule "Umwelt”?

Zanim jednak postaram się odpowiedzieć na to pytanie, warto wyjaśnić znaczenie tytułu. Otóż, zgodnie z teorią Jakuba Johanna von Uexkülla, mianem umweltu określa się świat przypisany do konkretnego podmiotu. Jest to zjawisko o tyle znaczące, iż może ono wpływać na sny i ludzką podświadomość. Tego osobliwego wrażenia doznaje jeden z głównych bohaterów powieści.

"Umwelt” jest powieścią bardzo dobrze promowaną w mediach, wydaną pod patronatem m.in. Kawiarenki Kryminalnej i portalu Zbrodnia w bibliotece. Ale czy dobrze poprowadzona kampania promująca jest miernikiem dobrej literatury? Otóż w tym przypadku z przykrością muszę stwierdzić, że odpowiedź jest przecząca. Mimo interesującego opisu znajdującego się na okładce, który miał zapowiadać doskonały kryminał o niebanalnej fabule, to debiutancka powieść Przemysława Żarskiego niezbyt przypadła mi do gustu. Niestety nie lubię, gdy autor zupełnie nie potrafi zaskoczyć czytelnika. Od samego początku czytelnik zdaje sobie sprawę kim jest morderca i nawet oczekiwanie na to kiedy ekipa Bergera wpadnie na jego trop nie pomogło mi w przebrnięciu przez tę powieść. Natomiast motyw motyla zostawionego na miejscu zbrodni od razu przywodził skojarzenia z "Motylkiem” Kasi Puzyńskiej, przy czym powieść pan Żarskiego wypada w tym porównaniu zdecydowanie gorzej. Poza tym autor zbyt często używa wulgaryzmów, co samo w sobie tak bardzo mi nie przeszkadza, ale ich nagromadzenie powoduje niesmak, zwłaszcza jeśli przyjrzymy się narracji pełnej zaskakujących i niemalże epickich porównań nawiązujących do pracy ludzkiego ciała.

"Umwelt” jest powieścią debiutanta i jest to widoczne. Fabuła jest przewidywalna, autor nie jest również w stanie zadziwić czy zaskoczyć czytelnika, który ma jakieś pojęcie o sposobach budowania intrygi kryminalnej czy chwytach używanych przez wielu pisarzy tego gatunku. W powieści można również znaleźć pewne niedopatrzenia z dziedziny kryminalistyki, np. nawiązania do kwaśnego odoru zwłok (w rzeczywistości zapach zwłok jest tak słodki, że może powodować odruch wymiotny), czy opis zwłok sugerujący stan wysuszenia zwłok choć ciało zostało znalezione kilkadziesiąt godzin po śmierci. Mimo mojej raczej niepochlebnej opinii o tej książce, to muszę pochwalić autora za podjęcie tematu choroby psychicznej, w tym przypadku schizofrenii, doprowadzającej człowieka do obłędu i skłaniającej go do złych czynów. Poza tym autor może zachwycić czytelnika umiejętnością niebanalnego opowiadania, dzięki czemu książkę czyta się niezmiernie szybko. Pisarz starał się również zaprezentować odbiorcy nową jakość poprzez wypracowanie indywidualnego stylu narratorskiego. Obrazowe i bardzo sugestywne analogie stosowane przez niego ubarwiły monotonne śledztwo oraz miały rozbudzić wyobraźnię czytelnika. Dlatego całkowicie nie przekreślam książki Przemysława Żarskiego. W przypadku tego autora widoczny jest potencjał, ale potrzeba jeszcze trochę pracy w zakresie researchu i redakcji, aby jego książki stały się konkurencją dla czołowych przedstawicieli polskiej prozy kryminalnej. Niemniej zachęcam po sięgnięcia po "Umwelt” i wyrobienia sobie własnej opinii.