Obrońca Grodna Zapomniany Bohater | Autor: Piotr Kościński

17 września 1939 roku Sowieci napadli na Polskę. Nie spodziewali się zaciętej obrony, ponieważ Polacy byli skupieni na walce z Niemcami. Jednak Grodno nie poddało się tak łatwo. Zorganizowano tam obronę, która trwała od 20 do 22 września. Żołnierzy w walce wspierali mieszkańcy. W tym młodzież i dzieci. Obrońcy Grodna nie mieli zbyt wielkiego pola do manewru. Do walki z czołgami używali butelek z benzyną. W odwecie za tę obronę Sowieci zamordowali wielu niewinnych cywilów i tych ludzi, których wzięli w niewolę. Faktycznym dowódcą obrony Grodna był major Benedykt Serafin. Przez lata nie było wiadomo, co się z nim stało. Na to pytanie próbuje odpowiedzieć Piotr Kościński. Dziennikarz i analityk ds. międzynarodowych, doktor nauk w mediach.

Przyznam szczerze, że spodziewałam się biografii napisanej w sposób chronologiczny. Nie przeszło mi nawet przez myśl to, że ta publikacja będzie miała formę powieści. We wstępie autor zaznacza, że to jest próba zrekonstruowania tego, co działo się z Benedyktem Serafinem. Tłumaczy, co się stało, że mężczyzna zniknął z kart historii. Wszelkie niewiadome zostały uzupełnione fikcją. Czy faktycznie było tak, jak pisze autor? Tego się pewnie nigdy nie dowiemy.

Bohater tej publikacji to postać nieznana. Nie mówi się o nim w szkole, a przynajmniej nie mówiło się o nim w tych, do których ja chodziłam. Niespecjalnie siedzę w powieściach, których akcja dzieje się w tamtych czasach, więc nie wiem, czy w jakiejś się pojawia, żeby ewentualnie móc was do niej odesłać po to, by porównać ze sobą wersje wydarzeń.

Czy przeszkadzało mi to, że dostałam powieść historyczną, a nie biografię? Nie powiedziałabym. Jak podkreśla autor, to była bezpieczniejsza forma przekazu. Zbyt dużo tu niedopowiedzeń i dziur w historii, żeby móc pewne przypuszczenia brać za pewnik. Gdyby to była biografia, czytelnicy oczekiwaliby konkretów. A tak można było popuścić wodze fantazji. Nie wypowiem się jednak w kwestii tego, co zostało dopowiedziane, bo jak już wspomniałam, to nie jest moja mocna strona.

Wydarzenia nie zostały przedstawione w sposób chronologiczny. Dlaczego? Przede wszystkim ze względu na konstrukcję powieści i na to, w którym roku się rozpoczyna. Nie powiem jednak, żeby w powieści panował chaos i nie można było się połapać co i kiedy się wydarzyło. Całość jest dobrze przemyślana i składa się w logiczną całość. Autor posługuje się bardzo prostym językiem, ale momentami nie działa to na jego korzyść, bo zdarzały się momenty, kiedy składnia nieco zgrzytała. Jestem jednak w stanie na to przymknąć oko, bo nie były to jakieś rażące wpadki i nie przeszkadzało to specjalnie w czytaniu. Powiem tak, jeśli czytelnik nie pracuje na co dzień z językiem, pewnie nawet tego nie wyłapie. Mnie musicie wybaczyć. Jestem korektorem.

Książkę czyta się błyskawicznie. Nawet nie spodziewałam się tego, że historia Benedykta Serafina tak mnie wciągnie. Z kart powieści wyłania się niezwykły człowiek i żałuję, że tak niewiele o nim wiadomo. Dziękuję zatem autorowi za tę lekcję historii. Gdyby nie on, pewnie nie miałabym pojęcia o tym, że ktoś taki istniał i odegrał tak ważną rolę. Polecam tę publikację wszystkim pasjonatom II wojny światowej. Mam nadzieję, że książka ich nie rozczaruje.

Grodno jest jednym z tych miast, które na skutek działań wojennych i na mocy późniejszych konferencji pokojowych zostało odebrane Polsce i włączone do ZSRR, i nawet po upadku tego giganta na glinianych nogach nigdy już w nasze granice nie zostało włączone ponownie. To również jedno z tych miejsc, które tak samo mocno ucierpiało pod butem nazistowskich Niemiec, jak i komunistycznej Rosji. Niewielkie miasteczko było jednym z pierwszych, do których na początku września dotarła sowiecka armia. Grodno zasłynęło wówczas bohaterską obroną, dzięki czemu Rosjanom nie udało się go zdobyć z tzw. marszu. Mieszkańcy zapłacili za to jednak wysoką cenę, gdyż mszcząc się na obrońcach miasta, Sowieci poddali egzekucji blisko 300 osób w tym grupę młodzieży należącej do harcerstwa.

Jednym z bohaterów - choć do dziś niezbyt znanych - pamiętnego września był major Benedykt Serafin, żołnierz, który zapisał się złotymi zgłoskami wśród tych, którzy uczestniczyli w walkach o Grodno. Paradoksalnie o swoim największym sukcesie (jeśli oczywiście można to tak nazwać) nie mógł on szerzej opowiadać, gdyż w jeszcze nie-niepodległej powojennej Polsce każdy, kto uczestniczył w walkach z Sowietami, z góry skazany był na najgorsze. Rosjanie, a wraz z nimi polscy komuniście nie zapominali i nie wybaczali. Z tego też powodu postać Serafina nie jest powszechnie znana, podobnie jak nieznana jest jego historia. Lukę tę stara się zapełnić Piotr Kościński autor powieści historyczno-sensacyjnych i inicjator powstania portalu kresy1939.pl. Nawet jednak i on przyznaje, że książka „Obrońca Grodna. Zapomniany bohater” nie jest biografią majora, a jedynie powieścią opartą na prawdziwych wydarzeniach. Za mało bowiem o losie Serafina wiadomo, aby w tej chwili spisać jego autentyczną i pełną biografię. Ci z czytelników, którzy chcieliby poznać, postać majora, muszą zadowolić się rzeczoną pozycją. I przyznać trzeba, że absolutnie nie jest to książka przepełniona półśrodkami. Kościński, dysponując niewielką ilością danych na temat majora i tak wykonał kawał roboty, zbierając z części i fragmentów informacji dość obszerną i ciekawą publikację.

Kościński za punkt wyjścia do swojej powieści przyjął powrót majora Serafina do Polski, Polski będącej pod władaniem Sowietów i ich polskich pomagierów. Serafin, jako jeden z podejrzanych o walkę z sowieckim najeźdźcą trafia pod „opiekę” polskiego oprawcy, który podejmuje się przesłuchania żołnierza. I właśnie w poszczególne etapy tego przesłuchania autor książki wplata fragmenty z życiorysu majora. Zabieg, który dużo wnosi do książki, szczególnie jeśli ma to być nie tylko surowa biografia a ciekawa powieść historyczna. I choć życiorys majora nie jest przedstawiony w kolejności chronologicznej, bazując na koncepcji prowadzonego przesłuchania, to w żadnym wypadku nie sposób doszukać się w niej chaosu. Całość jest niezwykle przejrzysta i zrozumiała. Kolejne strony i rozdziały pozwalają nam zapoznać się nie tylko z początkami majora w armii (jeszcze za czasów I WŚ), ale przede wszystkim spojrzeć na to, jak wyglądały wrześniowe dni, spędzone na obronie Grodna. Kościnski w bardzo ciekawy sposób relacjonuje ich przebieg, skupiając się tylko nie na samych żołnierzach, ale również na cywilnych mieszkańcach miasteczka. To przecież również oni stanęli przed niezwykłym niebezpieczeństwem, szczególnie jeśli wśród zamieszkujących Grodno znaleźli się i tacy, którzy na pierwsze wzmianki o wejściu Sowietów postanowili wzniecić komunistyczne powstanie. Kościński w swojej książce opowiada nie tylko o bohaterstwie żołnierzy, ale przytacza też fakty świadczące o tym, w jak trudnej sytuacji się znaleźli, pozostając bez porządnego uzbrojenia i wyżywienia. Autor relacjonuje nam też konieczny odwrót, przeprowadzony przez dowodzone przez majora wojska. To wszystko sprawia, że choć o samym majorze niewiele jest wiadomo, to o obronie Grodna dowiadujemy się już dużo więcej. To, czego nieco zabrakło to choćby krótkiej wzmianki o tym, jak potoczyły się losy Grodna po wycofaniu się wojsk na Litwę.

Sama książka nie należy do przesadnie obszernych i daleko jej do opasłych publikacji traktujących o innych bataliach, natomiast ze względu na bardzo przystępny i ciekawy język, jakim posługuje się autor, jest to też książka, którą czyta się z zapartym tchem. Interesujące i zarazem barwne opisy wydarzeń nie tylko z 1939 roku, ale też lat wcześniejszych sprawiają, że tak naprawdę ciężko się od niej oderwać. Znamienne jest też, że choć wydaje się to nieprawdopodobne, Kościnski kreśli obraz Polski, która dużo bardziej ucierpiała pod niewolą Sowiecką niż Niemiecką. Bohaterowie jego powieści wielokrotnie wspominają o tym, że o dużo bardziej obawiają się nadejścia Sowietów niż Niemców, co daje do myślenia i powinno być zapamiętane, szczególnie dziś, gdy komunistyczne zbrodnie niektórzy starają się przemilczeć czy wręcz zapomnieć.

To, co sprawia, że pozycja ta jest niezwykle przystępna również dla tych, którzy na co dzień niespecjalnie przepadają za literaturą historyczną to fakt, że autor niezwykle oszczędnie posługuje się tu datami, nazwami jednostek czy użytej broni. Wspomina o tych wszystkich elementach tylko wtedy, gdy to jest niezbędne, dzięki czemu książka rzeczywiście zyskuje charakter powieści, a co za tym idzie, jest o wiele ciekawsza nawet dla laików. Według mnie Kościńskiemu udało się stworzyć niezwykle obrazowy, a przy tym emocjonalny obraz wydarzeń walk września 1939 roku. Stworzył on powieść, która wciąga swoją dynamiką, a zarazem przywraca z otchłani niewiedzy tak wybitną i bohaterską postać, jaką był major Benedykt Serafin. I oczywiście należy pamiętać, że nie wszystkie opisane w niej wydarzenia są faktami, a jedynie prawdopodobną, ale jednak fikcją literacką, to mimo wszystko dają dość bogaty podgląd na to, kim był i jak wiernie służył on Ojczyźnie. Z czystym sumieniem więc mogę polecić wam lekturę tej interesującej pozycji.