Uzdrowiciel | Autor: Marek Vadas

Życie jest za krótkie, aby spędzić je w jednym miejscu... - to niezwykle mądra, trafna i prawdziwa maksyma, którą to niestety wielu z nas uznaje za swoją, gdy jest już za późno... Na szczęście do grona tych osób nie należy słowacki pisarz - Marek Vadas, który to przemierzył niemalże cały świat z Afryką na czele, w poszukiwaniu tego, czym jest sens, mądrość i piękno naszego życia. A niezwykłą relacją z tychże podróży dzieli się z nami w swojej fascynującej książce pt. "Uzdrowiciel" która ukazała się nakładem Wydawnictwa Książkowe Klimaty.

Dzieło słowackiego autora stanowi sobą zbiór fascynujących opowiadań, które to przenoszą nas swoją narracją do gorącej, nieodgadnionej i tak bardzo wciąż niewspółczesnej Afryki. Czad, Gabon, Kamerun, Nigeria - to tam osadzone są te krótkie formy literackie, opisujące życie, kulturę, piękno natury i codzienność mieszkańców tych regionów Czarnego Lądu i to tam autor ten odnosi się też swoją opowieścią do najważniejszych egzystencjalnych kwestii życia człowieka. Kwestii takich jak śmierć, kara za grzechy, wiara w Bogów i w życie po śmierci... A wszystko to ujrzymy i poznamy tu w niezwykle dusznej, mrocznej i ze wszech miar magicznej aurze tego, czym jest realizm, a czym sen i fantazja...

"Uzdrowiciel" to jedna z tych książek, w których to nic nie jest proste, oczywiste i dokładnie takim, jakim mogłoby się nam wydawać. To literacka uczta symboli, znaczeń i przenośni, których to zrozumienie, odgadnięcie i przyswojenie na nasz codzienny język nie jest proste, ale za to niezwykle fascynujące. To literacka baśń dla dorosłych, w której to jednak nie triumfuje dobro, szczęście i miłość, lecz to co najprawdziwsze i najsilniejsze - czyli przede wszystkim śmierć i niesprawiedliwość. Jednak opowieść ta nie mogłaby nabrać tak głębokiego sensu i tak wyrazistej formy, gdyby nie Afryka i jej wierzenia, które za każdym razem stanowią punkt wyjścia dla każdej z owych mini opowieści.

To Afryka magii, szamanów, uzdrowicieli i odwiecznej walki pomiędzy rdzennymi religiami, a nową wiarą w chrześcijańskiego Boga. Co ciekawe, kontynent ten obserwujemy tu z dwóch perspektyw - oczyma autora książki, jak i też za sprawą bohaterów opowiadań, zarówno ludzkich, jak i tych ze świata snu i magii. To niezwykle intrygujące, kontrastujące i bardzo ciekawe spojrzenie na Afrykę, jej mieszkańców, ich kulturę oraz przede wszystkim - wierzenia. Wierzenia oparte na mitach, dawnych legendach i ludowych przekazach, które to czeski autor odkrywa tu przed nami nie w formie literackiej ogłady i logicznej roztropności, ale takimi jakimi są naprawdę! I chyba nie znajdziemy w żadnej innej książce tak dziwnego, ale i zarazem rzeczywistego obrazu Czarnego Lądu, jak w dziele Marka Vadasa...

Niezwykle ciekawie prezentuje się również język tej książki, który z jednej strony nasycony jest metaforą i fantazją, z drugiej zaś prostotą swojego przekazu. Vadas pisze tu o dziwnych, tajemniczych, bardzo orientalnych dla nas kwestiach, w potocznym, codziennym i na wskroś zwyczajnym dla Europejczyków stylu, który znów kontrastuje z treścią tych mini opowieści. Ale to właśnie owe zderzenie języka z fabułą czynią tę lekturę tak fascynującą, absorbującą i nieodgadnioną od pierwszej do ostatniej strony, co już samo w sobie zasługuje na wielkie słowa uznania. 

Baśń, magia, legenda i religijne przekazy to środki, które w tej książce służą jej autorowi do snucia opowieści o człowieku i tym, co kieruje oraz rządzi jego życiem. To ambitny plan, który powiódł się tu autorowi w 100%. Najciekawsze jednak w tym wszystkim jest to, iż wnioski, emocje i odpowiedzi na dręczące nas przy tej lekturze pytania, mogą być i zapewne będę tak różne i tak odmienne, jak różny jest każdy z nas. Dla mnie kluczowym słowem płynącym ze spotkania z tą książką jest słowo "tolerancja". Tolerancja dla inności w każdej postaci, czyniącej nas i nasz świat piękniejszym, o czym też tak dobitnie mówi ta wyjątkowa książka Marka Vadasa...

Afryka to wciąż najbardziej tajemniczy kontynent. Słowacki pisarz Marek Vadas odwiedził go aż trzynaście razy, a te długie podróże zainspirowały go m. in. do napisania Uzdrowiciela - zbioru trzydziestu niezwykłych opowiadań.

Za sprawą tych naprawdę niedługich utworów (najkrótszy z nich - Latające kobiety - to zaledwie trzynaście wersów, ułożonych w dwa akapity) trafiamy do bardzo dziwnego świata, w którym może wydarzyć się absolutnie wszystko. Śmierć siedzi sobie w karczmie i czyta gazetę, a jej obecność przyjmowana jest wprawdzie z niepokojem, ale raczej bez zdziwienia. Mężczyzna niespodziewanie budzi się jako atrakcyjna kobieta, zaś kobieta-lew spokojnie konsumuje obiad w jednej z knajp. Duchy zmarłych stąpają po ziemi, wypatrując kogoś, kogo mogłyby zabrać ze sobą w zaświaty. Sen i jawa są właściwie nie do odróżnienia, a twarda rzeczywistość doprawiona jest całkiem sporą porcją magii - można powiedzieć, że autor funduje czytelnikom ciekawą mieszankę reportażu i baśni, z przewagą tej ostatniej.

Jak to często bywa w zbiorach opowiadań - nie wszystkie teksty są równie poruszające. Niektóre, jak: Nie mam czego zapomnieć, Pokonywanie granic czy Piment nie zostawiają po sobie trwałego śladu w umyśle, być może dlatego, że są tak krótkie, zbyt suche, nie ma w nich nic, co mogłoby wzbudzić jakieś konkretne emocje i na dłużej pozostać w pamięci. Bardzo podobały mi się za to na przykład: Jestem chłopak z książki, Niebo zalane słońcem i Rzeka - to ciekawe, dobrze opowiedziane historie, równie smutne jak cała reszta Uzdrowiciela, ale moim zdaniem najbardziej przejmujące, choć podejrzewam, że i one mogłyby wywierać jeszcze większe wrażenie, gdyby niektóre ich fragmenty były bardziej rozbudowane.

Styl opowiadań charakteryzuje się prostotą - pisarz nie używa zbyt wielu metafor ani poetyckich porównań. W innym przypadku pewnie uznałabym to za poważny mankament, ale prosty język nieźle współgra z tematyką opowiadań, która często dotyczy przecież zupełnie przyziemnych spraw, takich jak choćby poszukiwanie pracy.

Sceneria, w której rozgrywają się historie opowiadane przez Marka Vadasa jest egzotyczna, ale większości poruszanych przez autora problemów można bez wahania nadać status uniwersalnych. Bieda, samotność, choroby i cierpienie - to tematy, które są ważne dla ludzi na całym świecie. Mieszkańców różnych kontynentów, różnych krajów i miejscowości może dzielić bardzo wiele, ale w pewnych kwestiach wszyscy jesteśmy podobni - mamy pewną pulę wspólnych doświadczeń, wspólnych marzeń, wspólnych lęków. I o tym właśnie często myśli się podczas lektury Uzdrowiciela.

Jeśli ktoś chce dowiedzieć się czegoś konkretnego o Afryce i jej mieszkańcach, poznać kulturę ludności poszczególnych regionów, w tej książce raczej nie odnajdzie tego, czego szuka. Jest to za to niezła propozycja dla tych, którzy gustują po prostu w niebanalnych, nieoczywistych, skłaniających do refleksji opowieściach o ludzkiej naturze. Bo jeśli chodzi o oryginalność, Uzdrowiciel stanowi silną konkurencję dla innych książek. Za ładną okładką, na której widnieje nietypowy obraz, kryje się trzydzieści historii, a na miano intrygujących zasługuje więcej niż połowa z nich.

Na skrzydełku okładki widnieje informacja, iż autor "od czasu swojej pierwszej wyprawy do Afryki uważa, że nie istnieje coś takiego jak stracony czas". Nigdy nie wyjeżdżałam poza Europę i może dlatego nie jestem w stanie zgodzić się z jego opinią. Jednak czasu spędzonego na czytaniu Uzdrowiciela nie uważam za zmarnowany.