Crimen Zbrodnia W Zasięgu Ręki Nr 1/2017 | Autor: Jan GromDaniel BachrachAdam NasielskiMarek RomańskiAnna Kłodzińska

KLASYKA RODZIMEGO KRYMINAŁU

Kryminał to jeden z tych gatunków, który chyba nigdy się nie znudzi. Swymi korzeniami sięga początków XIX wieku, czyli można rzec, że jest stosunkowo młodym tworem literackim. Jednocześnie niemal dwustuletnia tradycja z perspektywy współczesnego czytelnika nie wydaje się czymś mało znaczącym. I chociaż od lat gatunek zjada swój własny ogon, najczęściej nie potrafiąc nawet zaprezentować dobrego odtworzenia doskonale znanych schematów, wciąż czasami trafiają się dzieła znakomite, a same kryminały cieszą się wielką popularnością. Odbiorcy chętnie sięgają także po klasykę, ale o ile ta światowa (przygody Sherlocka Holmesa, powieści Agathy Christie etc.) jest wszystkim doskonale znana, o tyle rodzime dokonania na tym polu niemalże zostały zapomniane. Na szczęście wydawnictwo CM zdecydowało się przybliżyć nam polskie przedwojenne (i powojenne także) kryminały. Po seriach książkowych poświęconych tej tematyce, na rynku pojawiło się czasopismo „Crimen” które prezentuje opowiadania z tego gatunku liczące sobie nawet niemal po sto lat i już choćby dlatego warto docenić pismo. Ale czy to jedyny powód?

Rabunki, kradzieże, włamania, morderstwa… Ludzkie najgorsze instynkty i próba poradzenia sobie z nimi, walka o sprawiedliwość. Kryminał klasyczny, czarny i milicyjny (policyjny?). Wszystko to znajdziecie w jedenastu opowiadaniach polskich autorów, którzy tworzyli w latach 1927-1961. Większość dzieł nigdy nie była wznawiana po wojnie, co więcej znajdziecie tutaj także twórczość anonimową czy wspomnienia funkcjonariusza policji z czasów II RP. Łączy je jedno – od wielu dekad pozostawały zapomniane, choć stanowąi intrygujące świadectwo swoich czasów i kawał niezłej literatury kryminalnej.

Bo opowiadania zebrane w „Crimen” rzeczywiście są niezłe. Dla współczesnego czytelnika okażą się pewnie archaiczne, szczególnie, jeśli ten czyta przede wszystkim obecnie powstające utwory, ale na pewno warto je poznać. Dlaczego? Tego chyba nie trzeba tłumaczyć, na wszelki jednak wypadek powiem wprost: klasyka to klasyka, nawet jeśli pochodzi od zapomnianych autorów. A co za tym idzie daje nam wgląd w początki gatunku i jego kształtowanie się. Jest to trochę niewprawne, czasem przypominające opowiadania o przygodach Sherlocka Holmesa (jakie teksty sprzed lat ustrzegą się jednak porównywania z tym dziełem, które zapewniło gatunkowi popularność?) , częściej jednak mające własny charakter. Czy nie brak im oryginalności? Nie jeśli spojrzeć na nie z odpowiedniej perspektywy, bo chociaż wszystko to, co możemy tu przeczytać, widzieliśmy już tyle razy, w tych tekstach miało w pewnym sensie swój początek. Na szczęście poszczególne opowiadania bronią się także w oderwaniu od swojego historycznego znaczenia.

Jak prezentują się stylistycznie? Prosto, nie ma się tu co oszukiwać, ale w tej prostocie jest urok. I jest też jakość, którą dziś ciężko znaleźć gdzieś indziej. Poza tym to po prostu niezłe teksty – mniej lub bardziej satysfakcjonujące, jednak zdecydowanie warte poznania. Mają swój specyficzny klimat, a autorom nie można odmówić talentu. I chociaż nie powalają na kolana, to końcu nie wspomniany już Sherlock Holmes, który bez przerwy inspiruje kolejne pokolenia twórców, i nie miały też zbyt wielkiego wpływu na literaturę (gdyby tak było, nie popadłyby w zapomnienie), udowadniają, że nie tylko dzieła znanych autorów warte są poznania. Dobrze więc, że wydawnictwu CM zdecydowało się odkurzyć taką klasykę i wyciągnąć z mroków historii tych kilku pisarzy. Poznanie ich opowiadań było dla mnie ciekawym przeżyciem i takie też będzie z pewnością dla niejednego czytelnika.