Bolesław Prus Pomiędzy Tekstami | Autor:

Bolesław Prus należy do grona tych pisarzy, którzy wciąż podlegają różnego rodzaju badaniom i ponownym interpretacjom. Jego położenie w dzisiejszym literaturoznawstwie jest dla jego twórczości jak najbardziej korzystne, bo sprawia, że jego spuścizna wciąż żyje – nie tylko w obiegu czytelniczym, ale również naukowym, akademickim. Książka Bolesław Prus. Pomiędzy tekstami to tom studiów poświęcony analizie jego dorobku, powstały w związku z setną rocznicą śmierci pisarza.

Na wstępie chciałbym zaznaczyć, co przecież nie jest takie oczywiste w przypadku opracowań naukowych, książek literaturoznawczych, że recenzowany zbiór studiów czyta się bardzo dobrze, z wyraźnym zainteresowaniem. Głównie ze względu na różnorodność w podejściu do Prusa jako twórcy, objawiającą się z jednej strony w doborze tematów badawczych, a z drugiej w sposobach ich realizacji. To przede wszystkim prace, które umiejscawiają autora Lalki w różnych przestrzeniach, nie tylko stricte literackich, ale również historyczno-kulturowo-społecznych, a także podejmują refleksję nad konkretnymi utworami lub ich interpretacjami, co pozwala na głębsze zrozumienie położenia Prusa w jego epoce oraz w dzisiejszym kręgu czytelniczo-badawczym. Autorki i autorzy, wychodząc przede wszystkim z komparatystycznych założeń, badają Prusa pod kątem relacji z innymi twórcami, między innymi Sienkiewiczem, Dąbrowską, Balzakiem i Reymontem, analizując nie tylko cały dorobek czy poszczególne dzieła, ale również prywatne zażyłości oraz wzajemne stosunki.

Bolesław Prus. Pomiędzy tekstami to książka umożliwiająca poznanie wielkiego pisarza w nieco innym świetle, niż podczas intymnej lektury poszczególnych dzieł. Autorzy prac stawiają bowiem na wszelkiego rodzaju analizy i porównania, dzięki którym łatwiej zrozumieć nie tylko dawne i dzisiejsze znaczenie Prusa, zarówno w obiegu typowo czytelniczym, jak i akademickim, ale również jego rolę w procesie historycznoliterackim. Co ważne, czytając ten tom studiów dostrzegamy różnego rodzaju podobieństwa, różnice, zbieżności i stosunki wielu twórców, oczywiście w oparciu o samego Prusa, dzięki czemu ta książka wydaje się istotna nie tylko ze względów – powiedzmy – biograficzno-literackich, ale również poznawczych – zwłaszcza w kontekście życia literackiego w XIX wieku, środowisk artystycznych oraz szeroko rozumianych nastrojów społecznych.

Z pewnością recenzowanym tytułem zainteresować się powinni nie tylko ci, którym twórczość Prusa jest bliska, ale także ci, którzy zajmują się środowiskami pisarskimi XIX i XX wieku. Autorzy poszczególnych prac z pietyzmem odtwarzają lub interpretują relacje między poszczególnymi pisarzami czy tendencjami, bazując nie tylko na tekstach literackich, ale również różnego rodzaju korespondencjach, zapiskach, dziennikach, biografiach, artykułach, rozprawach czy informacjach, wyrażających nie tyle dawne realia, ile tamten artystyczny, inteligencki świat – jakże determinujący następne pokolenia i myślenie o literaturze, sztuce i roli pisarza. Opierając się na spostrzeżeniu Agnieszki Kuniczuk-Trzcinowicz, która zauważa, że Sienkiewicz postrzegał Prusa nie tylko jako „kolegę po piórze”, z którym mógł rywalizować lub polemizować, ale przede wszystkim jako człowieka, mającego własny charakter, swoją godność i prywatne życie, można by powiedzieć, że lektura tego tomu w pewnym sensie ożywia Prusa i wyciąga go zza jego utworów, pokazując, jak zaangażowanym i aktywnym literacko był twórcą – o czym świadczą osobliwe relacje nie tylko z przywołanym Sienkiewiczem czy Dąbrowską, ale również ze zdobyczami epoki, takimi jak na przykład kinematograf, które były dla pisarza – za Moniką Sadowską – nie tyle jedynie pretekstem, co przede wszystkim impulsem do rozwoju.

Zbiór prac pod redakcją Dariusza Piechoty i Agnieszki Trześniewskiej to warta uwagi pozycja, dotycząca nie tylko samego Prusa, choć w istocie to on i jego twórczość stanowią powód i główny cel badań, ale również epoki oraz realiów, w których tworzył. Poszczególne prace, jak i ogólne wrażenie po lekturze całości, pokazują Prusa jako zaangażowanego w życie intelektualne, społeczne i kulturowe swoich czasów, a analiza różnych relacji (czy to z innymi pisarzami, czy nowinkami technologicznymi, czy twórczymi tendencjami) daje szerszy obraz nie tylko samego twórcy, ale również całej jego spuścizny.