Różaniec | Autor: Rafał Kosik

KOSZMAR O WARSZAWIE PRZYSZŁOŚCI

Przed laty Niemen śpiewał nam „Sen o Warszawie”, teraz Kosik opowiada nam prawdziwy koszmar o Warszawie. Tej przyszłej, ale jakże bliskiej rzeczywistości naszego dnia dzisiejszego. I jak na dobrą fantastykę przystało, to połączenie futurystycznych wizji i społecznej problematyki z jednej strony skłania do zastanawiania się, z drugiej zaś oferuje dostatecznie wiele lekko napisanej rozrywki, by spodobała się zarówno mniej, jak i nieco bardziej wymagającym czytelnikom.

Warszawa przyszłości to miejsce, gdzie nie uświadczycie prawdziwego słońca, pogoda jest programowana, śnieg zawsze pada na Święta (i tylko na nie), płaci się walutą złotoeuro, a selekcjonowaniem społeczeństwa zajmuje się tajemniczy system g.A.I.a. Najważniejszą rzeczą w tym świecie wydają się być PZ (Punkty Zagrożenia) – każdy bowiem, kto ma zbyt wysoką ich wartość, może za chwilę zniknąć za sprawą służb Eliminacji, dlatego też ludzie potrzebują osób takich, jak Harpad. Nuzzlerów w Warszawie jest wprawdzie wielu, ale żaden z nich nie potrafi łączyć się z g.A.I.ą. żeby sprawdzać PZ – żaden poza, oczywiście, Harpadem. To przyciąga do niego klientów, chociaż sprowadza też zagrożenie. Nie dość, że musi działać na granicy prawa, to jeszcze pewnego dnia pojawiają się gangsterzy, którzy „zrzeszają” nuzzlerów i chcą by pracował dla nich. Wiedząc, że odmowa zagrażałaby jego córce, Harpad podejmuje się zadania, nieświadomy dokąd może go to zaprowadzić…

Długo zastanawiałem się jak zacząć tą recenzję, co właściwie opisać, a co pominąć. Sam bowiem zasiadałem do lektury tej książki wiedząc o niej właściwie tyle, ile powiedział mi blurb z okładki, a z niego wynika mniej więcej tyle, że mamy do czynienia z totalitarną antyutopią rządzoną przez sztuczną inteligencję (przynajmniej w pewnym stopniu), miałem więc czysty umysł i dawałem się zaskoczyć lekturze. Czy odbierać to czytelnikowi? Ale w ogóle nie mówić o fabule? Mam nadzieję, że to, co napisałem powyżej (oparte mniej więcej na pierwszym tylko rozdziale) nie mówi zbyt dużo, bo samodzielne odkrywanie tej powieści to prawdziwa przyjemność. Na szczęście Kosik wrzucił do niej tak wiele, a przy okazji często zmienia gatunkowy środek ciężkości, że zabawy dla czytelnika-eksploratora na pewno nie zabraknie.

Bo „Różaniec” to taki miszmasz gatunkowy. Techno kryminał z mafią, techno thriller, political fiction, totalitarna antyutopia, powieść akcji, postapokaliptyczne science fiction… Wymieniać można by długo, ale tak naprawdę liczy się jedno: przyjemność płynąca z lektury, a tej zaprzeczyć się nie da. Owszem, nadal najlepszymi dziełami Kosika dla dorosłych pozostają „Vertical” i „Kameleon”, ale „Różaniec” to po latach przerwy bardzo dobry powrót autora na grunt prozy dla starszych odbiorców. Poza tym Kosik, jak to na niego przystało, pisze lekko, dynamicznie i w bardzo przyjemny, łatwo przyswajalny sposób. Co więcej w jego głowie kłębi się mnóstwo znakomitych pomysłów, które w świetnym stylu przelewa na papier. Wszystko to sprawia, że na polu polskiej science fiction, Kosik to zdecydowanie jeden z najlepszych autorów, nie ważne czy twarzy powieści dla dzieci, młodzieży czy dorosłych. Warto jest go poznać, warto też poznać „Różaniec”. Polecam.

George Orwell, Ray Bradbury, Aldous Huxley, czy też nieodżałowany Janusz A. Zajdel - to mistrzowie powieści dystopijnej, ukazującej przerażający, okrutny i niezwykle pesymistyczny obraz przyszłości człowieka i naszego świata. I gdy oto mogłoby się wydawać, iż na polu tego podgatunku literackiego nie uda się stworzyć już nic więcej równie efektownego, jak dzieła powyższych geniuszy pióra..., pojawia się oto Pan Rafał Kosik ze swoją najnowszą powieścią pt. "Różaniec", której to lektura każe diametralnie zmienić ów powyższy pogląd. Oto bowiem mamy okazję poznać książkę, która zasługuje na miano genialnej, zaś jej autor na miejsce w galerii najlepszych pisarzy science - fiction w historii polskiej, a być może także i światowej literatury.

Dzieło Rafała Kosika przenosi nas swoją fabułą do ludzkiego świata dalekiej przyszłości, przybierającego obraz rozmieszczonych w przestrzeni kosmicznej ogromnych pierścieni, zastępujących dawną Ziemię. Zastępujących za sprawą nie do końca wyjaśnionej katastrofy pod nazwą "Przemiana", która nastąpiła blisko wiek wcześniej. Każdy z pierścieni określa jedną z dawnych metropolii, zamieszkiwanych przez obywateli danego miasta. W jednym z takich obiektów - Pierścieniu Warszawa, żyje nasz główny bohater - Harpad, zajmujący się na co dzień nielegalnym ustalaniem punktów PZ (punktów zagrożenia) każdego z mieszkańców pierścienia. Punktów, których przekroczenie pewnej granicy decyduje o bezlitosnej eliminacji danego człowieka ze społeczności. Spokojne i w miarę bezpieczne życie Harpada ulega diametralnej zmianie, gdy oto pewnego dnia wplątuje się on w polityczno - rebeliancki spisek, który może przynieść śmiertelne zagrożenie nie tylko na jego samego, ale także i na jego ukochaną córkę - Marysię...

"Różaniec", to z jednej strony pełnokrwista i niezwykle mroczna powieść dystopijna o przerażającym losie człowieka w świecie odległej przyszłości..., z drugiej zaś pozycja oferująca sobą nie mniej ekscytujące elementy literatury sensacji, political-fiction, grozy... To książka napisana z ogromnym rozmachem, objawiającym się tu poprzez ukazanie czytelnikowi kompletnego obrazu zupełnie nowego świata i życia jego mieszkańców, jak i też kompletnej, barwnej, trzymającej w napięciu do samego końca historii o poszukiwaniu prawdy przez głównego bohatera. Lektura tej książki dostarcza nam mocy niezwykłych emocji, wrażeń, przeżyć, czy też zmusza do wielu ważnych przemyśleń. Ponadto oferuje ona cenne odpowiedzi na kluczowe pytania o to, dokąd zmierza nasz dzisiejszy świat...

Pod kątem fabularnym książka ta prezentuje się wybornie, przedstawiając nam skomplikowaną, inteligentną, niezwykle rozbudowaną intrygę. Intrygę, której to odkrywanie krok po kroku i strona po stronie stanowi wspaniałą literacką rozrywkę na najwyższym poziomie. A wszystko zaczyna się od tajemniczego prologu, następnie zapoznania czytelnika z głównym bohaterem i intrygującego zaproszenia do towarzyszenia mu w jego pracy oraz życiu osobistym, w które to nagle wkracza polityczno - rewolucyjny spisek... Spisek, stawiający Harpada między swoistym "młotem a kowadłem", którego wyborem jest zło, lub tylko nieco mniejsze zło. I tu pojawia się wielka polityka, niebezpieczna gra Harpada z półświatkiem, balansowanie na granicy wielkiej tragedii, która i tak nieuchronnie następuje... To wszystko stanowi jednak jedynie preludium do drugiej części opowieści, która oferuje sobą jeszcze bardziej mroczną historię o życiu w świecie Różańca. W międzyczasie oczywiście świat ten odkrywa przed nami swoje codzienne oblicze, którego to pojmowanie i zrozumienie nie może odbywać się w nazbyt szybkim tempie... Całość zaś puentuje wybitne w mej ocenie zakończenie, dające tyleż samo odpowiedzi, co i pytań...

Na atrakcyjność przyswajania owej fabuły, duży wpływ ma także sam sposób toczenia jej narracji. Otóż autor serwuje nam tu naprzemiennie rozdziały przedstawiające poczynania głównego bohatera - Harpada, jak i też rozdziały opisuje wydarzenia z życia innych bohaterów, które wpisują się w całościowy obraz tej historii. Co ciekawe, czasami zdarza się tak, iż przez kilku lub nawet kilkanaście rozdziałów nie obserwujemy losów Harpada, skupiając się w tym czasie na życiu i czynach innych postaci, co automatycznie potęguje napięcie, ciekawość i głód poznania dalszego rozwoju wątku naszego głównego bohatera.

Skoro już mowa o bohaterach, to prezentują się tu oni niezwykle okazale. Naturalnie, pierwsze skrzypce odgrywa tu Harpad, ale także i postacie z drugiego planu jawią się bardzo ciekawie. Wracając jednak to głównego bohatera, to z pewnością stanowi on przykładem idealnej postaci, z którą czytelnik może się identyfikować, zżyć, polubić ją. To dobry z natury człowiek, który ma mnóstwo wad, ale przy tym i potrafi odróżnić dobro, od zła. Życie osobiste nie do końca mu się ułożyło, o czym świadczy separacja z żoną i rzadkie spotkania z córką, za to choć w pewnym stopniu rekompensuje mu to jego życie zawodowe i pozycja najlepszego nuzzlera w Warszawie (nuzzler - osoba ustalająca punkt PZ). Co ważne, jest to typ bohatera dysponującego wyjątkowymi zdolnościami i talentami, które tak naprawdę dopiero odkrywamy wraz z nim samym, co także stanowi dodatkowy nośnik emocji i wrażeń. Co do pozostałych postaci, to świetnie jawią się chociażby osoby warszawskich polityków, ubiegających się o urząd prezydenta pierścienia. To zakłamani, samolubni, bezwzględni ludzi, którzy dla władzy zrobią wszystko, włącznie z tym co najgorsze. Na koniec chciałabym wyróżnić tu także postać córki Harpada - Marysię, której to oczyma i sposobem postrzegania świata małej dziewczynki, poznajemy niniejszą Warszawą w bardzo wyjątkowy sposób...

Czas najwyższy przyjrzeć się wizji i obrazowi świata Różańca, jaki serwuje nam tu Rafał Kosik. Wizji pięknej, wyjątkowej i zapierającej dech w piersiach za sprawą swej pomysłowości i szczegółowości. Pierścień Warszawa to sztuczny, duszny, ciasny twór obejmujący kilka dawnych warszawskich dzielnic i kilkadziesiąt głównych ulic, skonstruowanych na wzór pionowych konstrukcji. Sztuczne niebo, sztuczne słońce, sztuczne drzewa... innymi słowy rzecz ujmując, sztuczna rzeczywistość. Rzeczywistość, oparta na inwigilacja za pomocą tysięcy kamer i podsłuchów, strachu przed Eleminacją i wszechobecną władza SI i o nazwie "g.A.I.a", która de facto przydzielając każdemu z obywateli punkty PZ decyduje o tym, kto może cieszyć się wolnością, a kto zostaje skazany na tajemniczą i nie znaną nikomu w swej fizycznej naturze, eliminację. Pierścień Warszawa, jak i też cały system podobnych tworów tworzących Różaniec, kryje sobą jednak znacznie więcej tajemnic sekretów, które to odkryjemy wraz z Harpadem i jego dramatycznymi losami...

Literacki świat tej opowieści, to także świat zaawansowanych technologii, które odkrywamy na kartach tej książki. Oczywiście, największe wrażenie wywiera tu na nas komputerowy system kontroli decydujący o wszystkim, co ma miejsce w Warszawie, ale ponadto warto wspomnieć tu także choćby o wszechobecnych panelach dotykowych otwierających i uruchamiających dosłownie wszystko, sztucznych zwierzętach w Zoo przypominających żywe stworzenia, usłużnych robotach na każdym kroku, replikatorach jedzenia, jak i wszelkich innych przedmiotów, czy też np. specjalnych kokonach dla dzieci podróżujących na tylnym siedzeniu auta, przypominających coś na wzór dzisiejszego fotelika dla dzieci. Niemniej, ku mojej uciesze nie brakuje także i kilku naszych narodowych akcentów, chociażby w postaci powszechnej nawigacji samochodowej o nazwie "Syrenka", czy też starej dobrej nyski używanej przez służby Eliminacji, poddanej jedynie drobnej modyfikacji w postaci zmieniającego się na życzenie koloru auta.

Wielką siłą tej opowieści jest jej niepowtarzalny klimat, podszyty aurą tajemnicy, niedopowiedzenia i lęku przed tym, czym tak naprawdę jest ów świat i owa rzeczywistość. Poznając Warszawę wraz z bohaterami tej książki sami czujemy się tak, jakbyśmy byli zamknięci w tym sztucznym tworze, nieustannie inwigilowani i nie do końca potrafiący pojąc to, czym to wszystko jest. Zwątpienie, otumanienie, nienazywalne przeświadczenie o tym, że coś jest bardzo nie w porządku i postępujące szaleństwo - to klasyczne cechy dystopii, które to Rafał Kosik idealnie odzwierciedlił w tej opowieści. Ponadto nie bez znaczenia jest także to, iż lektura tej książki wiąże się z absolutną nieprzewidywalnością tego, co za chwilę poznamy, przeżyjemy i odczujemy za sprawą odkrywania kolejnych jej stron, a tym samym oferuje nam ona wyjątkowe literackie połączenie fascynacji, ze strachem...

"Różaniec" to powieść genialna, jeśli nie wybitna. Powieść, oferująca sobą kompletny, spójny i niezwykle intrygujący obraz przerażającego świata przyszłości, którego zrozumienie stanowi sens tej lektury. Zrozumienie, mogące w mej ocenie przybrać zdecydowanie więcej twarzy, aniżeli tylko tą jedną, jedyną... Obym się myliła, ze względu na uznanie dla Pana Rafała, ale myślę że takie książki powstają bardzo rzadko, zazwyczaj tylko raz w życiu danego autora, lecz ich wielkość i mądrość trwają wiecznie. Panie i Panowie - oto polska książka roku spod znaku fantastyki naukowej!