Cykl Krzyżacki Tom I Delikatne Uderzenie Pioruna | Autor: Dariusz Domagalski

Wieki średnie z pewnością są ulubioną epoką historyczną wielu twórców fantasy, którzy pełnymi garściami czerpią z legend arturiańskich, nordyckich sag oraz eposów rycerskich. Doprowadziło to do wykształcenia specyficznego podgatunku, jakim jest "fantastyka historyczna". Również rodzimi pisarze często osadzają akcje swoich powieści w średniowiecznych (lub quasi - średniowiecznych) realiach, ubarwionych nadprzyrodzonymi elementami: magią, bestiami lub wierzeniami ludowymi. W tym miejscu wystarczy wspomnieć o "Trylogii Husyckiej" Andrzeja Sapkowskiego, "Koronie Śniegu i Krwi" Elżbiety Cherezińskiej czy "Skaldzie" Łukasza Malinowskiego. Do tej kategorii fantastyki należy zaliczyć "Delikatne uderzenie pioruna", czyli pierwszy tom "Cyklu krzyżackiego" pióra Dariusza Domagalskiego, wznowionego niedawno staraniem wydawnictwa Rebis.

W swojej debiutanckiej powieści Domagalski zabiera czytelników w podróż w czasie i przenosi do gorącego (dosłownie i w przenośni) roku 1409. Oto Dagobert z Saint-Amand, pochodzący z Burgundii młody rycerz na służbie króla Władysława Jagiełły wyrusza w niebezpieczną podróż przez Żmudź. Jego zadaniem jest dotarcie do Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda i przekazanie mu słów poparcia polskiego monarchy oraz zapewnienie o pomocy militarnej na wypadek wybuchu powstania na Żmudzi i ewentualnego konfliktu Litwy z Zakonem Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Droga Dagoberta usiana jest niebezpieczeństwami, spośród których najgroźniejszym okazuje się krzyżacki oddział pod dowództwem Gerharda Rude. Dzięki pomocy przyjaciół, rycerza Zakonu św. Łazarza Piotra des Ruaux oraz rudowłosej piękności Aine, Dagobertowi udaje się wypełnić powierzone zadanie, choć okazuje się to dopiero początkiem prawdziwej misji, która zaprowadzi bohaterów do stolicy państwa zakonnego - Malborka.

Gdzie tu fantastyka? Śpieszę z wyjaśnieniem. Skonstruowany przez Domagalskiego średniowieczny świat opiera się na pochodzącym z żydowskiej Kabały "Drzewie Życia", czyli (jak pisze sam Autor): "mistycznym organizmie, który odpowiada całości bytu (...), obrazuje powstanie i budowę wszechświata, a także atrybuty Boga." Drzewo Życia składa się z dziesięciu sefir, będących emanacjami Boga, które przedstawiają jedną z Jego cech np. Chochma - mądrość, Gewura - sprawiedliwość, Necach - waleczność. Z niewyjaśnionych przyczyn część sefir uległa spaczeniu i zaczęła walczyć z pozostałymi, co zachwiało równowagą wszechświata. Mistyczny konflikt emanacji znalazł odzwierciedlenie w ziemskim sporze Polski i Litwy z Zakonem Krzyżackim, ponieważ biorą w nim udział "Przebudzeni", czyli ludzie namaszczeni przez poszczególne sefiry. W odwiecznym konflikcie Dobra i Zła po obu stronach barykady znaleźli się król Władysław Jagiełło (sługa Chochmy) oraz wielki mistrz Ulrich von Jungingen (wspierany przez Binę). Przebudzonym jest także Dagobert z Saint-Amand, który podlega sefirze Necah.

Pierwszym co rzuca się w oczy przy lekturze "Delikatnego uderzenia pioruna" są wiernie oddane realia wieków średnich. Pojawiające się na łamach powieści postacie historyczne, informacje z zakresu polityki, nauki i kultury, elementy architektoniczne budynków, opisy ubrań i oręża, archaizowanie wypowiedzi oraz liczne "smaczki" pozwalają czytelnikowi przenieść się do XV wiecznego świata. Widać, że Autor włożył dużo wysiłku w przygotowanie średniowiecznego entourage'u powieści i przyłożył się do kwerendy, której dowodem są zamieszczone na końcu książki źródła historyczne, opracowania i obszerne przypisy. Moje zastrzeżenia jako historyka budzi jednak kilka błędów, do których można zaliczyć fakt, że Władysław Jagiełło nie potrafił pisać (w powieści znajduje się scena gdy król własnoręcznie pisze listy) oraz zbyt częste pojawianie się broni palnej.

Pisząc o konflikcie polsko - krzyżackim nie sposób uciec od nawiązań do "Krzyżaków" Henryka Sienkiewicza, a te w powieści Domagalskiego są doskonale widoczne. Dagobert z Saint-Amand niczym Zbyszko z Bogdańca jest młodym rycerzem bez skazy ni zmazy. Wierny honorowi rycerskiemu poprzysięga zemstę okrutnemu Gerhardowi Rude, który wzorem sienkiewiczowskiego brata Rotgiera za nic ma cześć niewieścią. Również początek "Delikatnego uderzenia pioruna" opisujący anomalie pogodowe roku 1409 do złudzenia przypomina fragment otwierający inną książkę naszego noblisty, czyli "Ogniem i mieczem". Inspiracje Sienkiewiczem, choćby niezamierzone, nie są oczywiście zarzutem pod adresem Autora. Wręcz przeciwnie, uważam, że łatwiejsze w odbiorze książki Domagalskiego mogą przyczynić się do wzrostu zainteresowania klasycznymi "Krzyżakami".

Pod względem przedstawienia stron konfliktu Autor nie sili się na oryginalność. Rycerze zakonni przedstawieni są jako brutalni, okrutni najeźdźcy, którzy pod pozorem krzewienia chrześcijaństwa palą i mordują. Przeciwstawiono im dobro, gościnność i szlachetność Polaków, Litwinów i Żmudzinów, którzy w "wojnie sprawiedliwej" bronią swoich rodzin, ziemi i honoru. Jeśli dodamy to tego mistyczny konflikt sefir, otrzymamy dość typowy motyw starcia Dobra ze Złem o panowanie nad światem. Nie wpływa to korzystnie na kreacje bohaterów, którzy są czarno - biali. Prosty podział na "złych Krzyżaków" i "dobrych Polaków i Litwinów" pozbawia postacie głębi. Co prawda Autor stara się umieścić na nieskazitelnym charakterze Dagoberta pewną rysę, ale nie zmienia to jednoznacznie pozytywnego odbioru tego bohatera. O wiele ciekawsze są postacie drugoplanowe: lazaryta Piotr des Ruaux czy Mikołaj Kurowski, których motywacje są bardziej wiarygodne i budzą zainteresowanie.

Ambiwalentne uczucia budzi wspomniany już wątek fantastyczny. Pojawiający się w powieści mistycyzm tylko z pozoru wygląda na skomplikowany. Autor w jasny dla czytelnika sposób wytłumaczył wpływ boskich emanacji na człowieka oraz "relacje" pomiędzy samymi sefirami. Co więcej, wykorzystanie kabały jest oryginalnym posunięciem, które wyróżnia "Delikatne uderzenie pioruna" na tle innych utworów z nurtu fantastyki historycznej. Próżno jednak szukać informacji, dlaczego to właśnie mistycyzm wyrosły z hebrajskiej, judaistycznej tradycji jest główną przyczyną konfliktu w średniowiecznym, schrystianizowanym świecie. Autor dużo miejsca poświęca również przedstawieniu wierzeń Żmudzinów i Litwinów: świątyń w niedostępnych leśnych ostępach, kultowi węży oraz tradycji wiecznego ognia. Szkoda, że to nie religia ostatnich pogan Europy stała się głównym motywem fantastycznym, ponieważ w moim odczuciu wymieszanie mistycyzmu hebrajskiego, pogańskich wierzeń oraz wiary chrześcijańskiej stanowi karkołomną próbę, z której Autor nie wyszedł zwycięsko. Można pokusić się o stwierdzenie, że "Delikatne uderzenie pioruna" mogłoby się obejść bez nadprzyrodzonych wątków i niewiele by na tym straciło.

Podsumowując, debiutancka powieść Dariusza Domagalskiego jest książką dobrą i z pewnością znajdzie grono odbiorców. Wartka akcja, bardzo dobrze przedstawione realia historyczne, oryginalne pomysły Autora oraz plastyczne sceny batalistyczne równoważą wady książki, do których można zaliczyć jednowymiarowych bohaterów, dość infantylnie przedstawiony wątek miłosny oraz nie w pełni wykorzystany potencjał motywu fantastycznego. Pozostaje czekać na wznowienia kolejnych tomów "Cyklu Krzyżackiego".