Żelazny Testament | Autor: Zeev Baran

„Ostatnia odezwa generała przechowywana w żelaznej szkatułce w ruinach starej Jerozolimy i siły, które strzegą ujawnienia tej tajemnicy. Fantastyczne hipotezy przeplatane z faktami historycznymi".

Niewiele jest w naszej historii (długiej i jakże złożonej przecież) tak kontrowersyjnych i nadal budzących wątpliwości wydarzeń jak katastrofa lotnicza w Giblartarze (miała miejsce 4 lipca 1943 roku około godz. 20.06) i śmierć Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, generała Władysław Sikorskiego. Mimo upływu dziesięcioleci od tej wstrząsającej tragedii, ta wielka, niewyjaśniona zagadka II wojny światowej nadal pozostaje w sferze domysłów i to chyba właśnie sprawia iż wciąż pojawiają się liczne z nią związane (często zupełne sprzeczne ze sobą) teorie spiskowe, mniej lub bardziej chwytliwe hipotezy, oraz próby rekonstrukcji wydarzeń. Wysiłki mające na celu zbliżyć się do historycznej prawdy oraz poznania kulis dramatu, który rozegrał się na odległej, angielskiej placówce, dowodzonej przez gubernatora Noela MacFarlane'a. Niczym grzyby po deszczy pojawiały się i pojawiają nadal liczne historyczne czy popularnonaukowe publikacje, filmy, artykuły prasowe, audycje radiowe, programy telewizyjne, wywiady itd. Dziś, w świetle najnowszych badań, najbardziej prawdopodobne i przekonywujące wydają się ustalenia polskiego historyka i publicysty Dariusza Baliszewskiego, któremu udało się dotrzeć do mało znanych dokumentów i świadków tamtych wydarzeń, prezentowanych min. w kultowym już dziś programie „Rewizja nadzwyczajna".

W owa spiskową teorie dziejów wpisuje się prezentowana tu pozycja Zeeva Barana, izraelskiego działacza, polskiego pochodzenia (honorowy konsul RP w Jerozolimie). zatytułowana „Żelazny testament". Sięgnąłem po nią zaintrygowany tytułem oraz okładką, przedstawiającą postać gen.Władysława Sikorskiego, mając nadzieje iż wniesie ona do naszej wiedzy, dotyczącej tej wielkiej narodowej tragedii, powiew świeżych ustaleń i faktów w których, być możne, znajdę najnowsze odkrycia, odnoszące się do tych dramatycznych wydarzeń, czasów i ludzi, których bieg historii postawił przed tak trudnymi wyzwaniami.

I to był chyba z mojej strony poważny błąd, bo owo nastawienie (dość skonkretyzowane –przyznaje) spowodowało iż wyraźnie ukierunkowałem się na określone treści oraz sposób ich przedstawienia.

Książka, naturalnie, przynajmniej w pewnej mierze, oparta jest na historycznej prawdzie (i przewija się ona, w takiej czy innej formie, przez całość publikacji) choć odnosi się do tytułowego „Żelaznego testamentu" (tu już wkracza literacka fikcja, bo znane nam źródła istnienia tego dokumentu nie potwierdzają), pisanej własnoręcznie przez naszego Naczelnego Wodza ostatniej odezwy, później skrzętnie ukrytej, która ma być kluczem do rozwiązania gibraltarskiej zagadki oraz poznania sylwetek ludzi (oraz motywów im przyświecających), w sposób pośredni czy bezpośredni, za nią odpowiedzialnych. Staje się elementem wokół którego ogniskuje się fabuła oraz związana z nią akcja, wliczając w to licznie pojawiające się wątki poboczne oraz odniesienia. Wydaje mi się przy tym, jednak, iż gdyby autor skupił się bardziej na rozwinięciu tego motywu, w jego historycznym aspekcie, efekt był by (przynajmniej moim. skromnym zdaniem) znaczenie ciekawszy i bardziej przemawiający do czytelnika. Niestety, zamiast wciągającej, podszytej dziejowym realizmem, tajemniczej opowieści, posiadającej znaczny potencjał twórczy, otrzymaliśmy powieść z pogranicza czarnego kryminału i powieści sensacyjnej, oscylujący gdzieś wokół klimatów znanych nam z głośnych lektur Dana Browna.

Synowie Światłości, Synowie Ciemności, odwieczna walka dobra ze złem, globalny spisek i złowroga pajęczyna międzynarodowy powiązań, prowadzi nas w kierunkach, których zupełnie się, w tym kontekście, nie spodziewaliśmy. Wydaje mi się iż historia naszego państwa czy narodu (zwłaszcza w tym konkretnym przypadku) jest wystarczając burzliwa oraz pełna sekretów iż nie trzeba sięgać aż tak szeroko. Ale taki, a nie inny, był właśnie literacki zamysł pisarza i trzeba to uszanować...

„W Portugalii, w okolonej wysokim murem posiadłości, siedzi w wielkiej sali, oświetlonej kryształowym kandelabrem, siedmiu przewodniczących wielkich oligarchii świata. To, że w tej chwili żołnierze nacji z której pochodzą, rżną się miedzy sobą na polach bitwy, nic im nie przeszkadza. Podnoszą puchary napełnione wybornym winem na wspólny toast".

Zgodnie z wymogami tego rodzaju literatury autor przenosi nas z miejsca na miejsce (Gibraltar, Warszawa, Praga, Jerozolima, Londyn, Paryż itd.) w czasie i przestrzeni (liczne retrospekcje), kluczy, gmatwa, myli tropy, żongluje napięciem i rozbudowuje fabułę, coraz bardzie wciągając nas w skomplikowana intrygę. Nie chce naturalnie zdradzać zbyt dużo, aby nie psuć czytelnikowi przyjemności obcowania z lekturą oraz wyrobienia sobie własnej, subiektywnej opinii...

Książka Zeeva Barana „Żelazny testament" jest ciekawą pozycją dla wszystkich miłośników rozmaitych spiskowych teorii dziejów (tym razem z wyraźnym polskim akcentem) oraz zagrożeń i niebezpieczeństw (prawdziwych czy wyimaginowanych), które one za sobą niosą. Mnie urzekła raczej średnio, choć szczerze żałuje, co nie oznacza jednak iż inni odbiorcy nie mogą być zupełnie odmiennego zdania. Jak zawsze należy przekonać się samemu.