Everyman | Autor: Philip Roth

Różne oblicza przemijania

Philip Roth jest jednym z najczęściej nagradzanych współczesnych pisarzy amerykańskich. W swojej powieści „Everyman” porusza temat trudny i ważny. W myśl idei panta rhei opisuje różne aspekty przemijania i śmierci, tworząc historię tytułowego każdego.

Roth został hojnie obdarzony nagrodami literackimi. Na swoim koncie ma już m.in. Gold Medal in Fiction przyznany przez Amerykańską Akademię Sztuk Pięknych i Literatury, trzykrotnie PEN/ Faulkner Award oraz National Medal of Arts przyznanym w Białym Domu. Jego dzieła zebrały wiele pozytywnych recenzji od krytyków z całego świata. „Everyman” jest doskonałym przykładem na to, jak wielki talent posiada Roth.

Nie jest to typowa opowieść o życiu danego człowieka. Historię bohatera poznajemy w dniu jego pogrzebu. Obserwujemy jego bliskich, razem z nimi przeżywamy nagłą stratę, nie do końca wiedząc z kim się wspólnie żegnamy. Wzrusza nas ten obrazek, tak przecież znajomy. Rozumiemy bohaterów, wiemy co czują. Możemy się z nimi utożsamić. Już od pierwszych stron Roth skutecznie przykuwa naszą uwagę jednoznacznie określając charakter swojej powieści.

Tytuł autor zaczerpnął ze średniowiecznego moralitetu. Bohater „Everymana” nie ma imienia – to może być każdy z nas. Roth daje nam jednoznaczną wskazówkę, że jego dzieło należy czytać głównie między wierszami. Nieważne, że bohater miał trzy żony, równie dobrze mógł mieć dwie lub nie mieć ich wcale. To uczucia, emocje, poglądy i wrażenia są tu najważniejsze. Z nimi możemy się utożsamić. Znamy je w końcu z naszych własnych przeżyć, a dzięki opowieści Rotha będziemy w stanie zatrzymać się na chwilę i głębiej nad nimi zastanowić.

Przemijanie ma w tej książce wiele twarzy. Mowa tu zarówno o śmierci, odejściu ukochanej osoby, ale także o zakończonych związkach, utracie sił witalnych, starzeniu się ciała. Przemijanie wpisane jest w naturę ludzką i „Everyman” bardzo dokładnie to pokazuje. Nie jest to więc lektura łatwa i przyjemna. Skupia się na emocjach raczej negatywnych niż pozytywnych. Więcej w niej znajdziemy smutku i rozczarowań niż uniesień i radości. Dużo miejsca autor pozostawia na refleksje czytelnika. Nie jest nachalny, nie podsuwa gotowych rozwiązań, pozostaje neutralny w prowadzonej narracji. Interpretacja i wnioski należą do czytelnika.

Bardzo spodobała mi się jedna z ostatnich scen. Główny bohater rozmawia wtedy na cmentarzu z grabarzem. To spotkanie, może wydawać się zupełnie zwyczajne. Znamy jednak już wtedy historię bohatera, wiemy jak wyglądało jego życie, jakie decyzje podjął i jaki efekt miały na jego dalszy los. Scena, o której mówię stanowi niejako punkt kulminacyjny całej powieści. Tutaj emocje sięgają u czytelnika zenitu.

Roth sprawnie manewruje słowami. Zachwyciła mnie prostota z jaką opisuje poszczególne wydarzenia. Nie używa „udziwnionych” wyrażeń, pisze prostym, zrozumiałym językiem. Można wręcz powiedzieć, że jego styl jej zwyczajny. Tak jak zwyczajna jest opowieść, którą opisuje. Właśnie w tym tkwi magia pióra Rotha. Pisze w sposób nam bliski, trafiający w najdalsze zakamarki naszej duszy. Jest doskonałym przykładem na to, że największy talent nie kryje się za wyszukanym słownictwem czy fantastycznymi, skomplikowanymi postaciami. To prostota i umiejętność trafienia do czytelnika jest tym, co należy uważać za największą sztukę w pracy pisarza. Jestem przekonana, że z tej lektury każdy wyciągnie coś dla siebie. Polecam!