Federalna Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej. Monografia | Autor: Marek BerlińskiRobert Zulczyk

Opracowanie omawia Federalną Służbę Bezpieczeństwa, która jest nie tylko służbą specjalną w klasycznym ujęciu, ale także organem władzy wykonawczej, kreującym politykę państwa w sferze bezpieczeństwa. To instytucja stanowiąca połączenie skonsolidowanych systemów organizacyjnych realizujących przedsięwzięcia operacyjne, zarówno na terenie Rosji, jak i poza jej granicami.

W sumie nie wiem, co podkusiło mnie, żeby sięgnąć po tę publikację. Jeśli chodzi o służby federalne, niespecjalnie się nimi interesuję. W każdym razie postanowiłam zmierzyć się z książką autorstwa Marka Berlińskiego i Roberta Zulczyka. Nie jest zbyt obszerna, ale czytało mi się ją dość opornie. Nie chodzi mi o to, że publikacja jest nudna. Jest specyficzna, to na pewno, i zawiera w sobie dużo informacji, które nie każdego mogą zainteresować.

Publikacja bardzo dokładnie opisuje przebieg przekształcenia się KGB w Federalną Służbę Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej. Autorzy bardzo sumiennie podeszli do tego tematu. Opisali wszystko bardzo dokładnie. Postarali się jak najlepiej odpowiedzieć na pytanie, czym tak naprawdę jest Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej. Nie będę wam tego tutaj streszczać, bo to dość skomplikowane i nie chcę niczego przeinaczyć. Jeśli interesuje was ten temat, musicie sami się w niego zagłębić.

Znajdziecie tutaj między innymi opisy spraw, które miały na celu zdemaskowanie szpiegostwa. To był jeden z ciekawszych, przynajmniej moim zdaniem, fragmentów. To czytałam z dość dużym zainteresowaniem. Byłam ciekawa, jak podchodzono do ludzi oskarżonych o zdradę i szpiegostwo. Raczej nikt nie chciałby się znaleźć na ich miejscu. Najbardziej znana była mi sprawa Aleksandra Litwinienki. Reszta niewiele mi mówiła. Znajdziecie tu także informacje na temat ludzi związanych z Federalną Służbą Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej. Sporo miejsca zajmują załączniki.

Ta publikacja to prawdziwa gratka dla wszystkich czytelników, którzy są zainteresowani historią Federalną Służbą Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej. Oni na pewno będą w stanie udźwignąć ciężar informacji, jakie przekazują autorzy. Ja momentami czułam się przytłoczona ich natłokiem. Nie żałuję co prawda, że sięgnęłam po tę publikację, ale uporanie się z nią zajęło mi bardzo dużo czasu i wymagało ode mnie ogromnego zaangażowania. Nie wiem, czy nie jestem jeszcze zbyt skamarkata, by objąć rozumem to, co autorzy chcieli mi przekazać.

Nie zrozumcie mnie źle. Nie uważam, że ta publikacja jest beznadziejna i macie uciekać od niej z krzykiem. Jest po prostu dość trudna w odbiorze i radzę bardzo dobrze zastanowić się nad tym, czy będziecie chcieli po nią sięgnąć. Jest tu naprawdę ogrom informacji do ogarnięcia i jeśli dojdziecie do wniosku, że to nie dla was - nikt nie może mieć o to do was pretensji.

Autorzy opierali się wyłącznie na rosyjskich tekstach źródłowych i to dodatkowo może niektórym osobom sprawiać trudności. Tak właśnie było ze mną. Książka przerosła moje możliwości. Raczej już do niej nie wrócę. Oddałam ją w ręce mojego teścia. On jest pasjonatem tego typu lektur i na pewno odnajdzie się w niej. Nie umiem powiedzieć, do kogo właściwie jest skierowana ta publikacja. Podejrzewam, że bardziej przypadnie do gustu mężczyznom niż kobietom, chociaż mogę się mylić. Proszę was, zastanówcie się dobrze, czy chcecie zabierać się za tę lekturę. Ostrzegam, łatwo nie będzie, musicie być na to przygotowani. Nie jestem w stanie zagwarantować nikomu tego, że książka przypadnie mu do gustu.

„Po upadku ZSRR funkcje policji bezpieczeństwa oraz kontrwywiadu przejęła Federalna Służba Kontrwywiadu, a następnie Federalna Służba Bezpieczeństwa. Służba ta nadal się rozwija, uzyskując znaczny wpływ na sferę bezpieczeństwa państwa rosyjskiego. Korzysta ze starych i wypróbowanych form i metod działania. Jej funkcjonariusze niewątpliwie stanowią jedno z najważniejszych narzędzi polityki Kremla[..]"

To w pełni profesjonalnie opracowana, wnikliwa oraz silnie podparta materiałem dowodowym (bardzo bogatym i różnorodnym ) publikacja Marka Berlińskiego i Roberta Zulczyka, ukazująca się w ramach serii „Gry wywiadów", która dla wszystkich znawców i miłośników problematyki naszego wschodniego sąsiada, zwłaszcza w tym szczególnym ujęciu, stanie się istnym kompendium naprawdę solidnej i jasno ukierunkowanej wiedzy. Pokazuje, z jednej strony, procesy które doprowadziły do przekształcenia się dawnych radzieckich agend w Federalną Służbą Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej (pamiętajmy iż były one spadkobiercami tradycji, tak złowrogich i krwawo zapisanych w historii, również polskiej, organizacji jak WCzK, OGPU, NKWD, NKGB, MGB, KGB), które rozpoczęły się już u schyłku ery ZSRR a rozwinęły z pełną mocą (na wielu rozmaitych płaszczyznach) już w nowej, „putinowslkiej", Rosji. Kraju, który w ostatnich latach tak bardzo, zachwiał fundamentami europejskiego (czy szerzej, światowego) bezpieczeństwa, wprowadzając w dotychczasową, względną (ale jednak), stabilizację, pierwiastek chaosu, zagrożenia i strachu. I nie jest to, jak wiemy, uczucie pozbawione podstaw: destabilizacja Ukrainy, aneksja Krymu, konflikt zbrojny w Donbasie, regularne naruszanie przestrzeni powietrznej państw bałtyckich, wpływanie okrętów podwodnych na obce wody terytorialne – np. Szwecji, agresywna, w pełni zmanipulowana polityka medialna oraz wiele innych podobnych działań, które każą nam przypuszczać iż eskalacja rosyjskiej ekspansji polityczno-terytorialnej jest tylko kwestia czasu i wymaga od demokratycznych państw oraz ich społeczeństw zdecydowanej, konsolidacyjnej, solidarnej postawy.

Państwa, w którym służby specjalne, będące podporą władzy i źródłem ogromnych wpływów, rozrosły się do niespotykanych rozmiarów a przyznane im uprawnienia oraz poczucie „parasola ochronnego" pozwoliły wniknąć w niemal wszystkie aspekty toczącego się życia. W którym dochodzi do politycznych morderstw, ludzie znikają bez śladu, padają ofiarami pobić, zastraszania czy szantażu. Gdzie fałszowane są wybory, tłamszone, szykanowane a później przejmowane są niezależne media a nieprawomyślni dziennikarze czy zbyt niezależni biznesmeni trafiają za kraty więzień czy do ciężkich obozów pracy. Wierni zaś obrońcy i poplecznicy aktualnego, kremlowskiego kursu dorabiają się gigantycznych fortun oraz ogromnych wpływów.

„Ugruntowało się przekonanie, że z chwilą rozwiązania KGB radziecki (rosyjski) aparat bezpieczeństwa utracił znacząco swój potencjał, dynamikę i wpływy. Jest to błędna opinia, która nie znajduje potwierdzenia w faktach. W istocie miały miejsca skoordynowane działania polegające nie tylko na zmianie szyldów, ale także utrzymaniu wartościowych kadr oraz wpływów moskiewskiej Centrali w republikach wybijających się na niepodległość".

Z drugiej zaś strony, znajdziemy tu opis tego jak dziś wygląda struktura tych służb, zakres ich kompetencji, metodologia działań, strategia, to czym zajmują się jej poszczególne organy składowe (kontrwywiad wojskowy i cywilny, służby pograniczne czy jednostki specjalnego przeznaczenia, jak głośny i osławiony specnaz. Ciekawym elementem, wzbogacającym treść, są liczne, zamieszczone w książce dokumenty prawne (uchwały, rozporządzenia, prezydenckie dekrety itd.), które rzucają, nam trochę światła na umiejscowienie FSBw strukturach i organach rosyjskiego państwa.

Oczywiście, najbardziej interesująco (przynajmniej moim zdaniem) jawią się w lekturze opisy kilkudziesięciu operacji (nie zawsze zakończonych sukcesem, dodajmy) przeprowadzonych na przestrzeni dwóch ostatnich dekad, które przybliżą nam funkcjonowanie oraz zasięg owych struktur (zadań, które przed nimi stoją) oraz krótkie biogramy (niepełne, jak możemy się domyślać) kolejnych szefów organizacji, którzy wywarli określony wpływ na taki właśnie a nie inny, ich kształt. Publikacja pozwoli nam, choć trochę, zrozumieć współczesną Rosję, przyjrzeć się elitom władzy (tym bardziej i mniej znanym), mechanizmom na których władza ta się opiera, wpływom służb specjalnych, które towarzyszyły i towarzyszą nadal wzmacnianiu się, coraz bardziej autorytarnego i totalitarnego państwa z wszechwładnym prezydentem na czele.

Czy jest to lektura dla przeciętnego czytelnika, zupełne niezorientowanego w tej problematyce? Raczej nie. To publikacja wyraźnie skierowana do odbiorców zainteresowanych zagadnieniami rosyjskiej (czy wcześniej radzieckiej) polityki wewnętrznej, zarówno w ujęciu historycznym jak i tym zupełnie współczesnym, posiadającym już jakąś, chociaż powierzchowną, wiedze o tej tematyce. Ze względu na złożoność tematu, duży natłok informacji, skomplikowaną terminologię i nazewnictwo, oraz formę przekazu, jest to okoliczność, która znacznie ułatwi odbiór treści.

Czytając książkę Marka Berlińskiego i Roberta Zulczyka „Federalna Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej" uzmysławiamy sobie iż obydwaj autorzy dołożyli, naprawdę, ogromu starań by pokazać działalność Federalnej Służby Bezpieczeństwa, uzmysłowić jej uprzywilejowaną pozycje (stojącą twardo na straży określonego ustroju oraz formy władzy), która, chcemy tego czy nie, nie pozostaje bez wpływu na współczesną Rosję a tym samym na nas wszystkich. Pokazać i uświadomić całemu demokratycznemu światu jak wielkim zagrożeniem jest dla nas wszystkich system rządów sprawowany przez Władimira Putina oraz jak bardzo bezwzględny i nieobliczalny (również dla własnych obywateli) potrafi się on stać. Polecam.