Wajda Kronika Wypadków Filmowych | Autor: Bartosz Michalak

Było i jest na świecie wielu znanych reżyserów filmowych, a w miarę upływu czasu dołączą do nich kolejni twórcy obrazów, które zapadną widzom w pamięć na długie, a nawet bardzo długie lata. I choć mnogość znakomitych, pełnych profesjonalizmu osób kreujących kinowe obrazy nie ulega wątpliwości, to jednak nawet wśród tych znakomitości są sylwetki zwracające na siebie szczególną uwagę. W Ameryce mogą być to – z tych najbardziej znanych – Ridley Scott czy James Cameron, a na naszym rodzimym podwórku królował kiedyś Stanisław Bareja, swoimi komediami rozśmieszając widzów do łez, ale jednocześnie zgłębiając nasze narodowe przywary i obrazując życie Polaków w ostatnich dekadach drugiego tysiąclecia. Przez ostatnie lata jednak prym na scenie polskiego filmu wiódł bez wątpienia Andrzej Wajda, którego nieszablonowa twórczość znana jest daleko poza granicami naszego kraju.

Wajda. Kronika wypadków filmowych jest pokaźną, bardzo ładnie wydaną publikacją. Co ciekawe, tworząca zawartość prawie czterech setek stron warstwa tekstowa nie została przedstawiona czytelnikowi jako monolog jej autora, rozprawiającego na temat twórczości znanego polskiego reżysera, lecz składa się w znaczącej części z wypowiedzi osób znających Andrzeja Wajdę, pracujących z nim i przebywających z reżyserem w bliskich relacjach. Znajdują się wśród nich takie osoby jak: Wojciech Klata, Maja Ostaszewska, Daniel Olbrychski czy Jan Englert, w większym lub mniejszym stopniu znane widzom obznajomionym z polską sceną filmową i wypowiadającym się na temat człowieka, jakim był Andrzej Wajda z otwartością i szczerością. Taka forma kompozycji tekstu zawartego w książce nie musi wcale dziwić zważywszy na fakt, iż jej autor, Bartosz Michalak, jest z zawodu dziennikarzem, piszącym dla takich miesięczników jak Film czy Kino. Co więcej, wypowiedzi ludzi współpracujących w przeszłości z Andrzejem Wajdą są doskonałym uzupełnieniem dla tematyki poruszanej w kolejnych rozdziałach, stosunkowo treściwie, ale dosadnie przybliżających czytelnikowi sedno poruszanych kwestii. Subiektywnie czułem, że czasami wypowiedzi te okazywały się nieco zbyt treściwe, ale z drugiej strony rozumiem, że autor musiał wybrać samą istotę wypowiedzi. Nie jest to minus wybranej przez Michalaka kompozycji tekstu, ale momentami czytelnik może odczuć pewien niedosyt. Mimo tego jednak wypowiedzi ludzi mówiących o Andrzeju Wajdzie, o tym, jakim był człowiekiem, co lubił, a czego nie, jak pracował i co myślał – są wystarczająco satysfakcjonujące dla czytelnika zainteresowanego osobą polskiego reżysera.

Niektórzy mogliby zarzucić – przez wzgląd na formę kompozycji tekstu w książce – brak należytego obiektywizmu. Ja sądzę, że to właśnie subiektywizm wypowiedzi ludzi mówiących o Wajdzie jest siłą tej książki. Dzięki wyraźnie zaznaczonemu punktowi widzenia tych osób możemy ujrzeć Andrzeja Wajdę ich oczami, zrozumieć, jak jego znajomi i współpracownicy go odbierali oraz co o nim myśleli, a przy tym co sądzili o jego pracy reżyserskiej. Poznajemy również kulisy powstawania filmów Wajdy, przenosimy się w czasie nawet do lat sześćdziesiątych poprzedniego wieku, by czytać na przykład o realizacji Brzeziny, wycieczce do Cannes opisywanej słowami Daniela Olbrychskiego, o pracy nad innymi produkcjami i trudnościach, jakie się z nią wiązały. Cytowani przez Bartosza Michalaka aktorzy ujawniają swoje wspomnienia, ze szczegółami wypowiadając się na temat filmu, nad którym wraz z Andrzejem Wajdą pracowali.

Poza tekstem w książce Michalaka znajdziemy również czarno-białe zdjęcia dokumentujące poszczególne okresy pracy reżyserskiej Wajdy. Zdjęcia te stanowią ciekawe uzupełnienie dla wypowiedzi aktorów, obrazują ich słowa i pozwalają czytelnikowi spojrzeć na to, jak wyglądała praca na planie filmowym dekady wcześniej.

Wajda. Kronika wypadków filmowych okazuje się być książką o tyleż ciekawą, co oryginalną, stworzoną z pomysłem i dużym zaangażowaniem. Jeśli więc ktoś interesuje się historią polskiej kinematografii, a zwłaszcza pracą jednego z największych twórców w historii polskiego filmu, to z pewnością będzie bardzo ukontentowany lekturą książki Bartosza Michalaka.

9 października 2016 roku zakończyła się w polskiej kinematografii pewna epoka. Odszedł wtedy Andrzej Wajda. Współtwórca kina moralnego niepokoju, reżyser takich filmów jak Ziemia obiecana, Popiół i diament, Człowiek z marmuru, Katyń czy Wałęsa. Człowiek z nadziei. Jego ostatni film Powidoki został nominowany do Oscara jako najlepszy film nieanglojęzyczny.

Wajda. Kronika wypadków filmowych to zbiór wspomnień osób, które wraz z Andrzejem Wajdą współtworzyły filmy. Wajda jest artystą totalnym, ale też daje swoim ekipom na planie bardzo dużą wolność. Dlatego o kulisach powstawania wszystkich filmów Wajdy – od Pokolenia do Wałęsy – opowiadają jego aktorzy – Elżbieta Czyżewska, Krystyna Janda, Daniel Olbrychski czy Wojciech Pszoniak, ale też członkowie ekipy technicznej: operatorzy, kompozytorzy, scenografowie.

Tej publikacji na pewno nie da się określić mianem biografii. To stworzony z wielu fragmentów kolaż, tworzący obraz artysty stroniącego raczej od skandali. Miał za sobą co prawda nieudane małżeństwo, ale nie lądował na rozkładówkach kolorowych czasopism z kolejnymi kochankami.

Dzięki opowieściom współpracowników Andrzeja Wajdy czytelnicy dostają do ręki kompletny wizerunek niezwykłego reżysera. Był wymagający, ale dawał też z siebie wiele. Na jednym ze zdjęć, które znajdziecie w tej publikacji, widać Andrzeja Wajdę, który pokazywał Zbigniewowi Cybulskiemu, w jaki sposób powinien trzymać broń. Aktor oczywiście wziął sobie do serca to, co przekazał mu reżyser. Wajda miał niezwykłą cechę, potrafił słuchać. Nawet wtedy, gdy jakiś pomysł nie przypadł mu do gustu, nie krytykował go.

Bartosz Michalak wykonał kawał dobrej roboty, zbierając informacje na temat reżysera i tworząc z nich niezwykłą opowieść, która pozwala nam zajrzeć za kulisy pracy Andrzeja Wajdy. Dzięki jego współpracownikom dowiadujemy się wielu ciekawych faktów z życia tego artysty. On sam nie przemawia w tej publikacji. Może to nawet i lepiej.

Wiem, że książki nie ocenia się po okładce, ale nie jestem w stanie pominąć milczeniem wyglądu okładki tej publikacji. Jest magiczna, ma w sobie coś, co przyciąga wzrok. Obok Wajdy. Kronik wypadków filmowych nie da się przejść obojętnie. I nie mówię tego wyłącznie dlatego, że reżyser niedawno odszedł i wypada mi w ten sposób powiedzieć. Mówię tak dlatego, że ta publikacja przypadła mi do gustu. Uzupełniają ją zdjęcia, które nadają jej niezwykłego klimatu. Przenoszą w czasie i pozwalają śledzić rozwój kariery mistrza, jakiego nikt nie będzie w stanie zastąpić.

W trakcie lektury miałam wrażenie, że trzymam w ręce zbiór bardzo intymnych wypowiedzi. Powstały jeszcze za życia artysty, więc jego współpracownicy nie popadali w patetyczne tony. Gdyby Bartosz Michalak zaczął zbierać te materiały teraz, pewnie publikacja miałaby zupełnie inny wydźwięk. Nie wiem, czy wtedy aż tak bardzo przypadłaby mi do gustu.

Myślę, że to pozycja obowiązkowa nie tylko dla fanów twórczości Andrzeja Wajdy, ale również dla wszystkich czytelników, którzy są zafascynowani polską filmografią. Oni znajdą w tej lekturze najwięcej interesujących faktów. Tę książkę połyka się jednym tchem. Ja spędziłam z nią fascynujący wieczór i bardzo chętnie jeszcze kiedyś wrócę do publikacji autorstwa Bartosza Michalaka.

Jeżeli wasi rodzice albo dziadkowie cenią sobie twórczość Andrzeja Wajdy, ta publikacja powinna przypaść im do gustu. Dla nich to będzie niezwykła podróż w czasie. Jeśli szukacie dla nich prezentu na święta, możecie zastanowić się nad zakupem tej właśnie książki.