Granica Bólu | Autor: Joachim Bauer

Agresja i przemoc to tematy nieustannie fascynujące. Chętnie sięgają po nie psycholodzy, artyści i socjolodzy, wciąż na nowo starają się je zdefiniować, okiełznać i znaleźć sposób jak sobie z nimi poradzić, czy wręcz jak je wyeliminować. Dla jednych są to zjawiska, które da się racjonalnie objaśnić i zdefiniować, dla innych są swego rodzaju mistycznymi siłami zakorzenionymi gdzieś w odmętach najdzikszych instynktów i popędów. Są w reszcie tacy, którzy jednoznacznie je deprecjonują, oskarżając o wszystko, co najgorsze, ale znajdą się i tacy, jak autor omawianej pracy Joachim Baer, który jak przystało na prawdziwych humanistów, próbują zrozumieć i wyciągnąć wnioski z dostępnych badań i eksperymentów. Te ostatnie, jak będzie nam dane dowiedzieć się podczas lektury „Granic bólu" często niestety było błędnie interpretowane, lub też celowo wyniki badań poddawane były korektom, przeinaczeniom czy zwyczajnie zafałszowaniem, byle tylko ich wynik pasował do postawionych wcześniej tez. Rozprawia się w ten sposób z błędnie interpretowanymi doświadczeniami profesora Zimbardo czy psychologa społecznego Stanleya Miligrama, który badał posłuszeństwo wobec autorytetów. Rozprawia się też z założeniami Freuda i Lorenza, którzy uważali, że agresja jest jednym z ludzkich popędów, rodzajem mistycznej siły, wyrazem „tak zwanego zła" w ludzkiej naturze. W swojej rozprawie na temat źródeł agresji i przemocy udowadnia Bauer, że agresja jest czysto neurobiologicznym fenomenem i nie ma w sobie nic z mistyki. To biologiczny program uaktywniany przez organizm jako reakcja na ból fizyczny i poczucie zagrożenia.

„Agresja to powstały w toku ewolucji, zakorzeniony w naszej neurobiologii program zachowania, który ma umożliwić człowiekowi ochronę ciała i unikanie bólu. Jednak neurobiologiczne ośrodki w ludzkim mózgu reagują nie tylko na przykre bodźce fizyczne – uaktywniają się również wtedy, gdy człowiek jest upokarzany, poniżany, dyskryminowany. To dlatego agresję wyzwala nie tylko celowo zadawany ból fizyczny, ale i wykluczenie społeczne."

Owym poza fizycznym bodźcom poświęca Bauer bardzo dużo miejsca w swojej rozprawie, nie skupia się na jakichś wybranych jej aspektach, ale stara się wskazań na wszystkie płaszczyzny, na których mogą one się pojawiać. Nie kieruje więc swoich uwag tylko do tych, którzy odpowiadają za kształt polityki, gospodarki i mediów. Próbuje zachęcić dosłownie wszystkich do twórczego korzystania z przytaczanych przezeń najnowszych wyników badań nad mózgiem i ludzkimi reakcjami na bodźce wyzwalające agresję. Z pewnością może mu to ułatwić język jakim się posługuje i sposób w jaki konstruuje swój przekaz. „Granicę bólu" czyta się bowiem wspaniale, bezboleśnie przyswajając naukową wiedzę, która podana jest w sposób klarowny i bez zbędnego akademickiego zadęcia, cechującego często prace wybitnych intelektualistów. Tutaj mamy wyjątkowo dobrze zbalansowaną formę z treścią, gdzie lekkość tej pierwszej w niczym nie umniejsz powagi i ciężaru gatunkowego tej drugiej. Mimo przyjemności z jaką czyta się tę książkę, ani na moment nie odnosi się wrażenia, że ma się do czynienia z czymś błahym czy naskórkowym. Być może procentuje tu doświadczenie naukowe Joachima Bauera, który prócz pracy badawczej i działalności publicystycznej uczestniczy aktywnie w wielu projektach, gdzie zmuszony jest blisko współpracować z ludźmi, którym musi potrafić wyłuszczyć swoje tezy. Od kilku lat kieruje zakrojonym na szeroką skalę projektem badawczym dotyczącym między innymi wpływu uważności na efekty uczenia się i nauczania. Zdecydowanie więc warto uważnie zapoznać się z tą publikacją i podać ją dalej. Czy to pod postacią podarowanego komuś egzemplarza, czy w formie luźnych uwag i refleksji, którymi możemy podzielić się z innymi.

„Szanse ludzkości na samozniszczenie w XXI wieku są całkiem spore.(...) Moim celem jest pokazanie, w jaki sposób nowoczesne neuronauki mogą się przyczynić do poradzenia sobie z problemem, przy którego rozwiązaniu wiek XX wielokrotnie ponosił spektakularne porażki."