Operacja Paperclip | Autor: Annie Jacobsen

Komu Amerykanie zawdzięczają swoją potęgę militarną i technologiczną? Swoim wybitnym uczonym? A gdybym powiedziała, że to zasługa nazistowskich geniuszy, to czy uwierzylibyście mi? Jeśli nie, przeczytajcie, co mam do powiedzenia na temat książki Annie Jacobsen Operacja Paperclip.
Jest rok 1945. II wojna światowa zmierza ku końcowi. Niemcy czują na swoich plecach ciężar przegranej. Amerykanie i Rosjanie rozpoczynają rywalizację o to, kto stanie się światową potęgą we wszystkim, co tylko możliwe. Okazuje się, że są im potrzebni do tego niemieccy uczeni. Ci sami, którzy jeszcze jakiś czas temu zajmowali się eksterminacją Żydów. Powinni być oddani w ręce wymiaru sprawiedliwości. Amerykanie jednak postanawiają ich uchronić przed tym losem i organizują tajną operację mającą na celu przerzucenie części z nich do USA. Czasu jest mało. Trzeba to zrobić zanim Rosjanie zorientują się, co się dzieje.
Według danych do Ameryki sprowadzono 16 tys. nazistowskich naukowców, którym dano amerykańskie paszporty. Z dnia na dzień ze zbrodniarzy stali się szanowanymi obywatelami USA. Aż ciężko w to uwierzyć. Operacja Paperclip skupia się na sylwetkach dwudziestu jeden z nich. Większość z nich osobiście współpracowała z Hitlerem. Należeli oni także do SS albo SA. Działania tych naukowców przyczyniły się do skonstruowania chociażby rakiet balistycznych czy bomb kasetowych z sarinem.
Ta publikacja to kopalnia wiedzy na temat dokonań kilkunastu naukowców, którym udało się uciec przed przeznaczeniem. Czy po wykonaniu swojej pracy ci ludzie zostali ukarani? Absolutnie nie. Do końca swych dni cieszyli się bezkarnością. Pozostaje odpowiedzieć sobie na pytanie, czy Amerykanie postąpili słusznie, biorąc pod swoje skrzydła zbrodniarzy. Z jednej strony trudno im się dziwić, gdyby nie oni, to Rosjanie "zaopiekowaliby się" tymi ludźmi. Jednak z drugiej strony ci ludzie przyczynili się do śmierci milionów niewinnych osób. Nie powinni cieszyć się wolnością i opływać w bogactwa.
Przyznam, że nie słyszałam wcześniej o tej akcji. Nie miałam także okazji przeczytać innej książki na ten temat. Operacja Paperclip była więc dla mnie pierwszym źródłem informacji o tajnej misji transportu nazistowskich uczonych do Stanów Zjednoczonych. Jestem pod wrażeniem ogromu pracy, jaki wykonała autorka. Dotarcie do tych informacji i zebranie ich w jednym miejscu było zapewne nie lada wyzwaniem. Nieco przeszkadzał mi panujący w książce chaos. Annie Jacobsen momentami przechodziła z jednego tematu na drugi i miałam wrażenie, że nie dokończyła wszystkich wątków. Brakowało mi także jasno sprecyzowanej opinii autorki tej publikacji co do tego, co myśli na temat całego przedsięwzięcia. Raz naukowcy byli chwaleni, raz potępieni za to, czego dokonali za czasów Hitlera. Pomimo tych drobnych mankamentów, książkę czytało się bardzo szybko.
Jak już wspomniałam, to moje pierwsze spotkanie z tego typu lekturą. Mnie przypadła ona do gustu. Nieco inaczej było w przypadku mojego mężczyzny, który ma większe rozeznanie w tym temacie i po lekturze powiedział, że nie dowiedział się niczego ciekawego. W związku z tym myślę, że po Operację Paperclip powinny sięgnąć osoby takie, jak ja, które nigdy wcześniej na ten temat nie słyszały. Uważam, że czytelnicy dobrze znający tę sprawę, mogą czuć się rozczarowani i pewnie nie wyniosą z lektury nic ciekawego. Reasumując - jeśli po raz pierwszy usłyszeliście właśnie teraz o tej akcji - bierzcie książki w dłoń. Jeśli zaś wiecie o niej sporo, poszukajcie lepiej innej lektury.

Zakończenie II wojny światowej doprowadziło nie tylko do ukształtowania się nowego ładu na świecie, ale również zapoczątkowania pewnych procesów i wydarzeń, które dziś traktowane są jako tajemnice, na które spuszczane są zasłony milczenia.

Annie Jacobsen jest dziennikarką oraz autorką książki Area 51, która przez wiele tygodni gościła na listach bestsellerów, stając się międzynarodowym hitem wydawniczym. Zajmuje się przede wszystkim sprawami dotyczącymi broni, wojny oraz bezpieczeństwa narodowego.

"Operacja Paperclip" przedstawia historię niemieckich zbrodniarzy wojennych – naukowców, chemików, lekarzy, fizyków – którzy w końcowym okresie II wojny światowej, za sprawą tajnych operacji amerykańskich służb specjalnych, trafiły do USA. Tam – wykorzystując zebraną wiedzę, opracowane techniki oraz nabyte umiejętności – rozpoczynali pracę dla Stanów Zjednoczonych, przyczyniając się tym w wyścigu militarnym ze Związkiem Radzieckim.

To, co przede wszystkim stanowiło o potędze III Rzeszy, to zastępy naukowców, chemików, fizyków i matematyków, którzy w sposób nowatorski opracowywali różnego rodzaju bronie, sposoby walki oraz urządzenia i pojazdy, które miały posłużyć w wojnie. Alianci jednoznacznie uważali, że gdyby nazistowskie pociski V były gotowe wcześniej, przebieg wojny mógłby wyglądać inaczej. Właśnie one – budowane w fabryce w środkowych Niemczech, znajdującej się w górach Harz, głęboko pod ziemią, w dawnej kopalni gipsu – stanowiły główny przedmiot wywiadu Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii. W grudniu 1944, kiedy w podziemnych tunelach umierali niewolnicy – sprowadzani z Francji, Holandii, Belgii, Włoch, Czechosłowacji, Węgier, Jugosławii, Rosji, Polski i Niemiec, pracujący na dwunastogodzinnych zmianach, siedem dni w tygodniu, bez świeżego powietrza, światła, systemu wentylacyjnego i urządzeń sanitarnych, karani za nieposłuszeństwo śmiercią – nikt nie spodziewał się, że osoby odpowiedzialne za ten proceder zostaną docenione i uznane za przydatne przez Stany Zjednoczone i że większość z nich – między innymi Arthur Rudolph, Georg Rickhey, Wernher von Braun, generał Walter Dornberger zostaną przewiezieni do Ameryki, gdzie podejmą się pracy. Podobny los spotkał również innych naukowców i dygnitarzy III Rzeszy, których USA uznało za wartościowych.

Masowe ściąganie zbrodniarzy wojennych do Stanów Zjednoczonych wynikało z pogłębiającej się zimnej wojny, rywalizacji amerykańsko–sowieckiej. USA, doceniwszy wiedzę, zdolności oraz potencjał naukowców pracujących niegdyś dla Niemiec, zapewniało nie tylko zatrudnienie, ale również nową tożsamość, bezpieczeństwo oraz opiekę polityczną, dzięki czemu wielu z nich nigdy nie stanęło przed Międzynarodowym Trybunałem w Norymberdze.

Lektura recenzowanej książki zmusza do zmierzenia się z pytaniem dotyczącym wymiaru sprawiedliwości, a konkretnie jego braku. Kraje, do których emigrowali zbrodniarze wojenni – przede wszystkim Stany Zjednoczone – posiadając świadomość czynów oraz zła, jakiego dopuścili się byli niemieccy naukowcy, nie tylko nie potępiły ich przeszłości, ale dali wyraz solidarności i aprobaty, gwarantując bezpieczeństwo oraz pracę. Annie Jacobsen przedstawia ukrywaną i niewygodną prawdę, kreśląc historię lekarzy, chemików i uczonych, ukazując nie tylko ich losy powojenne, ale również dokonania i relacje, które służyły III Rzeszy. "Operacja Paperclip" to książka penetrująca omawiany temat w niezwykle szeroki i dogłębny sposób, poszerzona o liczne historyczno–naukowe odwołania, prezentująca nie tylko konkretne sylwetki, ale również postawy społeczeństw, narodów i władz. To pozycja bulwersująca, poruszająca i demaskująca, zadająca kłam wielu teoriom oraz poruszająca niedopowiedzenia historyczne.