Mrok I Mgła | Autor: Stefan Türschmid

Choć głównymi bohaterami są Sonia Buriagina i Józef Stalin, można też powiedzieć, że mamy w tej powieści do czynienia z bohaterem zbiorowym, swoistym, tak charakterystycznym dla komunizmu, kolektywem. Bo choć Sonia ma czytelnikowi ukazać okrucieństwo totalitarnego systemu, to z nią ma się czytelnik zżyć, jej dopingować, ją polubić, jej współczuć, nad nią się czasem litować – to przecież jest ona symbolem, jest jedną z milionów – zarówno na początku opowieści, jak i na jej końcu.
Autor wyśmienicie poradził sobie z ukazaniem radzieckiej Rosji oczami dwóch różnych osób, mianowicie młodej dziewczyny wierzącej w ideały i starszego mężczyzny, który – choć czysto teoretycznie o te ideały walczył – widzi w nich niebezpieczeństwo i tępi ideowców w obawie przed tym, by nie odebrali mu władzy. Młodość i wiara (w socjalizm i komunizm, proszę nie mylić z wiarą w Boga), a z drugiej strony dojrzałość i zimna kalkulacja. Kobieta i mężczyzna. Ona – kochająca i pełna zaufania, on – przepełniony goryczą i widzący wszędzie czającą się zdradę. Pomiędzy nimi Kraj Rad, Wojna Ojczyźniana, zimna wojna. Świat zmierzający ku zagładzie...
Sonia pochodzi z rodziny o komunistycznych tradycjach. Oboje rodzice należą do Partii, a ukochana babcia Olga walczyła o socjalizm jeszcze w czasach caratu. Sonia, niemalże ślepo wierząca w Stalina, który przecież, parafrazując, "wielkim wodzem był", robi swoją małą nastoletnią karierę w Komsomole. Pewnego dnia nawet... widzi przejeżdżający przez ulice Leningradu samochód, z którego okna kiwa do niej sam Generalissimus. Przeżywa pierwszą miłość, pierwsze rozstania, pierwsze tajemnice. Wszystko wydaje się piękne – wszak komunizm to ustrój prowadzący Rosjan do raju. Dlaczego więc aresztowano jej ojca, a potem matkę, dlaczego musiał zginąć ktoś bliski? Przecież byli dobrymi komunistami, a Stalin się nie myli. Nie myli się NKWD. Z pewnością ci wszyscy pozostali aresztowani byli zdrajcami, ukrytymi imperialistami, których należało zamknąć, wysłać do obozów pracy, gdzie zrozumieją prawdę, gdzie docenią pracę i uwierzą w komunistyczne ideały. Przecież NKWD się nie myli, może tylko te dwa, trzy razy, kiedy do więzienia trafili bliscy Soni. Reszta, reszta na pewno znalazła się w areszcie zasłużenie.
Młodość i pewna naiwność tak naturalna w młodym wieku w połączeniu z ustrojem, który zdawał się być idealny w teorii i który przecież chwalony był również w innych krajach Europy sprawią, że Sonia długo jeszcze nie dostrzeże prawdy. Czym bowiem jest prawda? Czy kiedy wreszcie przejrzy na oczy, nie będzie już za późno? Czy można zwyciężyć z taką machiną śmierci, jaką stworzono w Kraju Rad?
Stalin... doskonale zdający sobie sprawę z tego, że daleko już odszedł od ideałów, że system, na którego czele stoi jest okrutny i tępi każdy przejaw wolności. Bliskich współpracowników należy się co jakiś czas pozbywać, by ich władza nie stała się zbyt silna. Wszak im są słabsi, a społeczeństwo bardziej ogłupione – tym łatwiej rządzić. Jednak wie również, że każda moneta ma dwie strony. Mogą się pojawić tacy, którzy będą chcieli pozbyć się jego. Bowiem z wiekiem przychodzi świadomość, że miłość do Wodza bywa przez niektórych jedynie udawana i że nawet wśród najbliższych są tacy, którzy chętnie zajęliby jego miejsce.
Dwa różne światy, można by powiedzieć. W jednym kraju, który nieuchronnie dąży do zguby. Szczególnie pod koniec wojny, kiedy zaczyna się na dobre wyścig zbrojeń, a każdy z bloków chce jako pierwszy skonstruować bombę atomową, termojądrową, a w końcu wodorową. Który z wywiadów sojuszniczych państw pozyska Sonię?
Türschmid snuje przed czytelnikami historię jednocześnie fascynującą i przerażającą. W niektórych momentach miałam wrażenie, że czytam naukowe opracowania na temat ubeckich więzień w Polsce w latach tuż po wojnie. Naprawdę było to straszne. Język, którego używa Autor jest barwny i idealnie oddaje klimat powieści oraz charakter jej bohaterów i nastrój konkretnych scen.
Ludzkie dramaty, upadek ideałów, wielkie nadzieje zaprzepaszczone przez śmierć milionów ludzi – w walce na froncie, w bombardowanych domach i w domowych pieleszach, na skutek panującego głodu i braku najbardziej podstawowych środków do życia. W końcu zderzenie kompletnej nędzy z suto zastawionymi stołami partyjnych i wojskowych prominentów. Wiecznie żywe widmo zesłania do łagrów i rosnący strach przed wojną atomową. A wszystko to widziane oczami dwojga zupełnie różnych i obcych sobie ludzi, którzy "spotkali się" dosłownie na ułamek sekundy.
"Mrok i mgła" to mocna, dobrze napisana, trzymająca w napięciu powieść ku przestrodze. Powinien przeczytać ją każdy.
Wydanie przygotowano z dużą starannością. Okładka jest niesamowicie wytrzymała wiem, gdyż czytałam książkę w wielu różnych miejscach, niekoniecznie na nią uważając jak należy, a wygląda jak nowa. Korekta i redakcja na piątkę. Polecam.

Wielokrotnie zastanawiałam się nad tym, który z tych dwojga zbrodniarzy był większym szaleńcem, potworem, ucieleśnianiem zła.. - Adolf Hitler czy Józef Stalin..? Dawniej, byłam przekonana o bezapelacyjnym prowadzeniu w tej rywalizacji niemieckiego przywódcy III Rzeszy, który to przecież rozpętał drugą wojnę światową, doprowadził do śmierci milionów Żydów i innych nacji, zniszczył Europę na całe dziesięciolecia.. Dziś jednak coraz bardziej przychylam się do zdania, iż to jednak Josif Wissarionowicz Dżugaszwili był tym najbardziej przerażającym i strasznym tyranem współczesnych czasów, który mordował, niszczył i łamał miliony istnień ludzkich nie z obcych krajów, lecz własnych obywateli.. A wszystko to po to, by osiągnąć władzę absolutną.. W opinii tej upewniła Mnie lektura niezwykłej powieść autorstwa Stefana Türschmita - "Mrok i mgła", która to opowiada o życiu tego gruzińskiego szaleńcy, jak i również ofiar jego totalitarnego systemu..

Książka Stefana Türschmita to bardzo interesujące połączenie literatury historycznej z opowieścią obyczajową, w której to odnajdziemy zarówno fakty historyczne, jak i również wzruszającą historię o życiu zwykłej kobiety, której przyszło żyć w stalinowskiej Rosji.. Powieść ta ma dwoje głównych bohaterów - Józefa Salina i Sonię Buriaginę, których to losy obserwujemy naprzemiennie. Wątek wielkiego przywódcy to chronologiczna relacja z jego działalności przywódczej, stopniowego eliminowania wszelkich przeciwników, budowania państwa opresji i strachu, politycznych kroków podczas okresu drugiej wojny światowej i czasu po jej zakończeniu.., oraz stopniowego pogrążania się w szaleństwie władzy i paranoi przed jej utratą.. Wątek Sonii Buriaginy to z kolei opowieść o młodości, dojrzewaniu, przyspieszonej dorosłości i dramatycznym życiu kobiety, która musiała zmierzyć się ze skutkami politycznych decyzji Stalina, a które to doprowadziły do śmierci wszystkich tych, których kochała.. Wraz z losami Sonii poznajemy także burzliwe losy całego narodu radzieckiego, który za wiarę w komunizm, otrzymał jedynie ból i cierpienie..

"Mrok i mgła" to bardzo zaskakująca w swej formie opowieść o historii Związku Radzieckiego, w trybach to której poznajemy także losy młodej dziewczyny, doświadczającej bardzo boleśnie na własnej skórze "miłości i troski" tego systemu do własnych rodaków.. Zaskakująca o tyle, iż autor pokusił się tutaj o niezwykłą formę skonfrontowania ze sobą życia przywódcy i zwykłego obywatela, a ściślej rzecz biorąc kata i ofiary.. Czytając tę książkę nie mogłam bowiem oprzeć się wrażeniu, iż są to z jednej strony historie tak bardzo do siebie podobne, opowiadające przecież o życiu zwykłych ludzi, Rosjan.., z drugiej zaś tak mocno różne, gdyż jedno z nich może jednym słowem skazać miliony na śmierć, drugie zaś jest bezsilne wobec decyzji człowieka, którego nigdy osobiście nie poznała, a który to de facto "ma jej los" w swoich rękach.. To fascynująca i niezwykle intrygująca konfrontacja, a zarazem przerażająca tym, iż odzwierciedla rzeczywistość tamtych czasów..

Oba główne wątki tej opowieści reprezentują inny charakter i sposób narracji literackiej. Rozdziały poświęcone towarzyszowi Stalinowi to bardziej historyczne, naukowe i źródłowe podejście, poparte w dużej mierze obszerną liczbą dat, nazwisk, historycznych faktów. Oczywiście całość spaja fabularny charakter opowieści, skupiający się na ukazywaniu tychże wydarzeń z perspektywy Józefa Stalina, a więc także i jego własnych przemyśleń, opinii, pragnień, obaw i lęków. Dzięki temu obok tej bardziej naukowej strony, otrzymujemy tu także niezwykły portret psychologiczny radzieckiego przywódcy, który jest o tyleż fascynujący, co i przerażający..

Wątek Sonii Buriaginy to z kolei opowieść stricte obyczajowa, w której to znajdziemy historię upadku kochającej się rodziny, dramatyczne losy wojenne głównej bohaterki, miłość i niebezpieczną walkę o wolność i szczęście, za które to Sonia będzie zmuszona zapłacić bardzo wysoką cenę. Jest to historia przepełniona emocjami, współczuciem i podziwem dla odwagi tej młodej kobiety, obok której to z pewnością nie można przejść obojętnie.. To także niezwykle interesujące opowieść o "zbudzeniu" się z komunistycznego koszmaru.., w którym to główna bohaterka była pogrążona przez bardzo długie lata.. I muszę tutaj przyznać, iż konfrontacja tej stricte polityczno - historycznej opowieści Stalina z obyczajową opowieścią Sonii, wypadła tutaj bardzo ciekawie, zaskakująco i ze wszech miar szczerze..

Losy bohaterów tej książki to także losy Rosji w jej najtrudniejszym okresie, czyli przed wojennych, wojennych i powojennych latach. Autor ukazał tutaj niezwykle barwny obraz historycznych dziejów tego narodu, z masowymi czystkami politycznymi u schyłku lat 30 -tych na czele, szokiem i strachem wobec niemieckiej agresji w 1941 roku, poświęceniem i dramatem całego narodu następnych miesięcy i lat, oraz wielkim rozczarowaniem, strachem i represjami po roku 45. Czytając o bombardowaniach Leningradu, a następnie okrążeniu tego miasta przez niemieckie wojska i wielkim głodzie wśród jego mieszkańców, nie mogłam przejść obok tych dramatycznych opisów obojętnie, zaś takie emocje jak szok, współczucie i niezgoda na to.., towarzyszyły Mi bardzo długo po zakończeniu tej lektury.. Podobne odczucia miałam podczas czytania fragment traktowaniu uwięzionych przez NKWD młodych dziewcząt, których jedynym grzechem było to, iż podczas wojny służyły jako tłumaczki dla alianckich sojuszników.. I warto tutaj jednak zauważyć, iż losy tego narodu widziane z perspektywy Józefa Stalina oraz z perspektywy Sonii Buriaginy, były zgoła różne.. Jego oderwane od rzeczywistość, jej zaś na wskroś realne.. To także niezwykła wartość tej powieści, która czyni ją tak wyjątkową..

Stefan Türschmit stworzył niezwykłą opowieść, która jak żadna inna łączy w sobie realia historyczne i obyczajową fikcją w tak przekonywujący i atrakcyjny sposób. Lektura tej książki to swoiste spojrzenie w przeszłość, które każe inaczej patrzeć na Rosję i Rosjan, również tych współczesnych. Myślę, że książka ta jest jedną z najdoskonalszych okazji do tego, by poznać losy i dramat tego narodu, jak i również ich sąsiednich krajów, które to dotknęło szaleństwo władzy Józefa Stalina.. I z pewnością zaciekawi ona wszystkich miłośników historii, jak i również fanów powieści historycznej z literaturą obyczajową w tle, co stanowi pewien ukłon w stronę żeńskiej rodziny czytelników.. Ze swej strony mogę tylko obiecać, iż "Mrok i mgła" to książka, po którą sięgnięcia z pewnością nie będzie nikt żałował.. Polecam!