Pan Tadeusz | Autor: Adam Mickiewicz

Chyba nie znajdziemy Polaka, który nie czytał lub chociażby nie słyszał o najsłynniejszej polskiej epopei, jaką jest dzieło Adama Mickiewicza pt. "Pan Tadeusz". Pomimo faktu, iż utwór ten pochodzi z pierwszej połowy XIX w., to jednak zawiera on problematykę aktualną zarówno w ówczesnych czasach, jak i we współczesnych.

Na pierwszy rzut oka mogłoby się zdawać, że najważniejszym bohaterem epopei będzie tytułowy Tadeusz Soplica, jednakże tak nie jest. Centralną postacią utworu jest natomiast jego ojciec, Jacek. Z przedakcji dowiadujemy się o jego dość barwnych losach: początkowo był przyjacielem Stolnika Horeszki, zakochanym w jego córce, Ewie. Wskutek podania "czarnej polewki", zaloty Jacka wobec Horeszkówny zostały ostatecznie unicestwione przez Stolnika. Dalsze losy Soplicy toczą się dość nieszczęśliwie: Jacek staje się sprawcą zabójstwa ojca swej ukochanej, a w konsekwencji zostaje okrzyknięty zdrajcą narodowym. Fakt ten zmusza go do przyjęcia nowej tożsamości – przyjmuje habit zakonny i od tej pory jest znany ludziom jako ksiądz Robak (jego nowe nazwisko też nie pozostaje bez znaczenia – od tej pory staje się pokornym człowiekiem i przestaje być odważnym zawadiaką). Ostatecznie pod koniec utworu wsławia się walecznością i odwagą w walce z Rosjanami i zostaje pośmiertnie zrehabilitowany.

"Pan Tadeusz" nie opisuje wyłącznie losów Jacka Soplicy. Istnieje wiele różnych wątków pobocznych, które są bardziej lub mniej ważne. Jednym z nich jest m. in. spór sędziego Soplicy (brat Jacka) z Hrabią Horeszką, losy Tadeusza i jego miłości do Zosi, wątek życia Gerwazego, gorącego patrioty i wiernego sługi Stolnika Horeszki, który chce pomścić śmierć swego pana, walki z Rosjanami. Mickiewicz w swym dziele zręcznie łączy ze sobą wątki miłosne, wojenne, oraz zwykłe, obyczajowe.

Akcja utworu obejmuje lata 1811 – 1812 (na co wskazuje już sam tytuł). Są to lata przełomowe dla Polaków. Oto bowiem z wyprawą na Rosję wybiera się Napoleon Bonaparte – wielki przywódca i Cesarz Francuzów. To on właśnie budzi nadzieje Polaków na odzyskanie niepodległości i suwerenności. I choć my, żyjący w XXI wieku wiemy, jak zakończy się ta wyprawa, to jednak w utworze moment szykowania się Polaków na wojnę jest dość mocno wyeksponowany. Wiąże się to ściśle z charakterem tejże epopei – jest to utwór "ku pokrzepieniu serc", nie ma tutaj miejsca na porażki Polaków. Cały czas podkreśla się ich ważność (przecież Polacy wygrywają podczas najazdu z Rosjanami, wielu z nich jest gotowych oddać życie za wolność ojczyzny – jak np. Jacek Soplica). Poprzez ten utwór, Mickiewicz chce zagrzewać Polaków do walki o wolność dla ojczyzny, chce pokazać, że nie ma rzeczy niemożliwych.

Podczas lektury "Pana Tadeusza" warto zwrócić uwagę nie tylko na jego treść, ale także na jego formę. Epopeja nawiązuje swą formą do starożytnego greckiego eposu, jak np. Iliada. Tak jak Homer opiewał czyny uczestników Wojny Trojańskiej, tak samo Mickiewicz opisuje męstwo i bohaterstwo Polaków walczących z ciemiężącymi ich Rosjanami. Ciekawa jest także regularność utworu – w całości jest napisany trzynastozgłoskowcem, w każdym wersie po takiej samej liczbie zgłosek występuje średniówka. Czytając opisy przyrody, zdarzeń, możemy łatwo je sobie wyobrazić, są one nadzwyczaj plastyczne.

"Pan Tadeusz" jest zapewne utworem wartym uwagi, ponieważ zawiera on uniwersalny przekaz, który jest aktualny w każdych czasach.