Śledztwo I Płeć | Autor: Bernadetta Darska

„Śledztwo i płeć. O bohaterkach powieści kryminalnych" to istne kompendium wiedzy na temat postaci kobiety w powieści kryminalnej przełomu XX i XXI wieku, powstałe na gruncie analizy niemal 200 książek z gatunku kryminału, w których występuje kobieta. Autorka, Bernadetta Darska, popisała się w niej znajomością niebanalnej ilości kryminałów, których jestem wielką fanką, stąd moja radość z lektury tejże pozycji.

Co do osoby autorki, to myślę, że blogerzy, tudzież czytelnicy blogów książkowych z pewnością kojarzą jej nazwisko, gdyż prowadzi ona blog krytycznoliteracki „A to książka właśnie". Ponadto, chyba całe jej życie zawodowe podporządkowane jest literaturze. Ma doktorat z literaturoznawstwa, jest adiunktem w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UWM, była redaktor naczelną pisma „Portret" i ma na swoim koncie już kilka książek, głównie o tematyce feministycznej.

No, właśnie feminizm. To słowo chodziło mi po głowie od pierwszej strony „Śledztwa i płci". Oczywiście już sam tytuł wyraźnie sygnalizował, że tematem przewodnim książki jest postać kobiety, ale to jeszcze za mało, by móc wyrokować, że będzie „feministycznie". Jednakże już we wstępie Darska ukierunkowuje czytelnika na takie aspekty analizy tematu, które leżą u gruntu ideologii feministycznej. Pierwsze co zwróciło moją uwagę, jeśli chodzi o tak zwaną formę, to przydawanie nazwom zawodów określeń żeńskich. W pierwszej części książki zatytułowanej „To jest ich zawód" można przeczytać o policjantkach, milicjantce, dziennikarkach, ale także o profilerce (mój Word nie zna takiego słowa, bo podkreśla je teraz na czerwono). W części drugiej, „To jest ich hobby" występują detektywki, prawniczki, antropolożka czy chemiczka. O ile „prawniczka" jest dość powszechnym słowem, tak „detektywka" pozostaje dla Worda wciąż słowem nieznanym. Oczywiście można by teraz snuć dywagacje na temat feminizacji języka polskiego, bo takowa przecież istnieje, czego dowodem jest książka Darskiej, ale jest to w gruncie rzeczy temat rzeka i nie stanowi chyba najważniejszego aspektu tej książki. Aczkolwiek, skoro koncentruje się ona na kobiecie w powieści kryminalnej, to lepszego zabiegu werbalizującego ten przekaz nie mogła zastosować, aniżeli właśnie sfeminizowanie nazw zawodów. Czy było to konieczne to już kwestia dyskusyjna. Nie podzielam bowiem poglądu, że „patolog sądowa" brzmi gorzej niż „patolożka", a wręcz to drugie określenie wydaje mi się mniej poważne. Tak samo jak „psycholożka", „antropolożka" i wszystkie inne „lożki". Swoją drogą, mała niekonsekwencja wdarła się do książki, bowiem Darska pisze o „psycholog dziecięcej", zamiast określić ją, zgodnie z przyjętą zasadą, „psycholożką dziecięcą". Ale zauważam to na marginesie i z przymrużeniem oka.

Oczywiście, wszystko to są niuanse natury poglądowej i dla wielu pewnie nie będzie miało znaczenia, czy autorka używa słowa „detektywka", czy „detektyw". I bardzo dobrze, bo istotnie, nie to jest w tej książce najważniejsze, ani nie najciekawsze. Tym, co stanowi o niezwykłości „Śledztwa i płci" jest sam zamysł na tę książkę, taką, której jeszcze na polskim rynku nie było. Jako fanka kryminałów, może wstyd się przyznać do tak mało analitycznego podejścia, ale nigdy nie zastanawiałam się nad kreacjami kobiet, które przecież w powieściach tego gatunku, są niezwykle ciekawie konstruowane. Dopiero gruntowna analiza tego tematu przeprowadzona przez Darską zwróciła moją uwagę na tę kwestię. To, jak przedstawiona jest kobieta w powieści kryminalnej, do tego w roli zarezerwowanej dotychczas jedynie dla mężczyzny, czyli chociażby wspomnianej detektyw, jest pewnego rodzaju soczewką skupiającą w sobie zmiany socjologiczne zachodzące w społeczeństwie, a odnoszące się do pozycji kobiety, jaką w nim zajmuje. Głębsza interpretacja takiej literatury, należącej skądinąd do popkultury, pozwala dostrzec, że dochodzi w społeczeństwie do renegocjowania ról w jakich stereotypowo obsadzani są kobiety i mężczyźni, a nawet stanowi podwaliny do dalszej dyskusji na temat zmian społecznokulturowych zachodzących na tej płaszczyźnie.

Tak, jak wspomniałam autorka skatalogowała pod kątem kreacji postaci kobiecej prawie 200 powieści, z czego ja niestety przeczytałam dopiero niewielki ułamek, ale dzięki Darskiej wiem, po jakie książki koniecznie muszę sięgnąć. Jedynym minusem „Śledztwa i płci", jaki nasuwa mi się na myśl jest to, że autorka niekiedy zbyt szczodrze sypie informacjami, których zdradzać się nie powinno komuś, kto jeszcze nie czytał danej książki. W przypadku zaś kryminałów jest to szczególnie ważne. Lecz z drugiej strony, trzeba to autorce wybaczyć i uznać za konieczność wyższą, gdyż książka ta bazuje na analizie, a trudno jest analizować coś, czego się dokładnie nie opisze.

Reasumując, przy całym tym naukowym wręcz podejściu do tematu, niekwestionowaną zaletą „Śledztwa i płci"jest przystępny język, jakim autorka operuje, co sprawia, że tę ponad 600 - stronicową książkę czyta się niezwykle lekko i szybko, a lektura ta daje wiele przyjemności wszystkim wielbicielom kryminałów.