Truman Capote. Rozmowy | Autor: Lawrence Grobel

MANIPULATOR, PLOTKARZ... GENIUSZ?

Lawrence Grobel to dziennikarz, który przeprowadził wiele wywiadów prasowych z artystami i znakomitościami hollywoodzkimi i zasłynął z umiejętności wydobywania zwierzeń od ekscentrycznych rozmówców. Jednym z bohaterów jego rozmów był Truman Capote, pisarz owiany specyficzną legendą, jedna z najbardziej utalentowanych, fascynujących, a zarazem znienawidzonych osób w kręgach nowojorskiej socjety. Zachwycał twórczością i szokował kontrowersyjnymi wypowiedziami. Bez zahamowań ujawniał największe plotkarskie tajemnice, nie szczędząc wrogów ani przyjaciół. Uznany najpierw za „cudowne dziecko", później za ikonę swoich czasów, wreszcie został skazany na towarzyską banicję. Książka Grobela to zapis rozmów przeprowadzonych w latach 1982-84, w ostatnim okresie życia pisarza.

Lektura pozwala spojrzeć na twórczość i karierę literacką Capote'ego oczami jego samego. Poznajemy dzieciństwo, okres dorastania, pierwsze utwory i sukcesy (Truman uważał się za ukształtowanego pisarza w wieku 16 lat i był przekonany, że od tamtej pory nie nauczył się już niczego nowego). Poznajemy okoliczności pierwszego telewizyjnego wywiadu z udziałem Trumana i Normana Mailera, w którym Capote swoimi błyskotliwymi ripostami „ukradł" show i sprawił, że widzowie pokochali go od pierwszego wejrzenia. Grobel tak kieruje rozmową, by uchwycić paralele między życiem prywatnym a motywami jego książek. Pyta o pisarstwo, definicję geniuszu, o autorytety, stosunek do Nagrody Nobla. Pyta także o alkoholizm, narkotyki, choroby, homoseksualizm, romanse, związki pisarza i stosunek do dzieci. Docieka, dlaczego pisarz nie skupił się na pisaniu, tylko zaczął „rozmieniać talent na drobne". Stara się dowiedzieć, czy Truman żałuje swoich życiowych decyzji i pojąć, czym kieruje się obdarzając kogoś szacunkiem, a znacznie częściej – zapiekłą nienawiścią.

W gruncie rzeczy zwykłemu czytelnikowi trudno ocenić, czy obraz, jaki pisarz przedstawia, jest prawdziwy; wiadomo przecież, że był utalentowanym manipulatorem. Może natomiast poznać wiele wydarzeń z życia Capote'ego. Wywiad nie rekonstruuje jego portretu psychologicznego, raczej przypomina litanię inwektyw pod adresem byłych przyjaciół i znanych osobistości ze świata kultury i polityki Nowego Jorku. Wyznania pisarza szokują, gdy czytelnik uzmysławia sobie, że nie liczył się on z nikim i niczym, że był całkowicie pozbawiony dyskrecji i nie przebierał w środkach, nawet gdy rozpowiadał największe sekrety swoich przyjaciół.

Książka ma jednak swoje walory, na przykład porusza wątki dotykające istoty twórczości Capote'ego. Powszechnie wiadomo, że uważał się za geniusza. Dobre słowo na temat innych pisarzy przechodziło mu przez usta niezwykle trudno, ale bezgranicznym uznaniem darzył Marcela Prousta. Uważał, że u podstaw wszystkich najlepszych dzieł leży plotka. Na plotce Proust zbudował swoje arcydzieło i Capote chciał mu dorównać.

Truman Capote zachwycił czytelników swoimi pierwszymi powieściami, opartymi na wątkach biograficznych. Szczyt jego popularności nastąpił, gdy ukazała się książka całkowicie oparta na faktach, stanowiąca rekonstrukcję okrutnej zbrodni dokonanej na rodzinie w miasteczku farmerskim. Książka ukazuje zbrodnię, przebieg procesu morderców, uwzględnia ich portrety psychologiczne i motywy. Pisarz bardzo zaangażował się w jej powstanie. Proces pisania traktował jako dalekosiężny eksperyment. Książkę „Z zimną krwią" okrzyknięto arcydziełem, a jej autora uznano za twórcę nowego gatunku literackiego, powieści faktu.

Jednak Capote myślał, że jego misją stanie się napisanie zupełnie innego dzieła, zamierzonego na proustowską skalę. Postanowił napisać książkę, w której przedstawi świat nowojorskiej elity odarty z masek. Zaczął rozpowiadać o swoim projekcie, chwalić się, drukować obszerne fragmenty w prasie i wtedy w amerykańskich kręgach zawrzało. Okazało się, że jego powieść oparta na plotce zawiera tak drastyczne i oszczercze, a do tego stosunkowo słabo zawoalowane charakterystyki członków socjety, że kolejne drzwi, dotąd przed nim otwarte, zaczęły zatrzaskiwać się z wielkim hukiem. „Konstruuję [książkę] z czterech części i bardzo przypomina to konstrukcję rewolweru. Jest rękojeść, spust, bębenek i wreszcie kula. A kiedy kula ta zostanie z tego rewolweru wystrzelona, wyleci z taką prędkością i mocą, jakiej jeszcze nigdy nie widzieliście – bach!". I rzeczywiście kula z tego rewolweru wystrzeliła, tyle że Capote strzelił sobie w kolano...Po tej klęsce nigdy już się nie podniósł. Pozbawiony uwielbienia tłumu wpadł w depresję i alkoholizm i nie ukończył dzieła, które miało stać się jego życiowym opus magnum.

Lektura wywiadu nie ujawnia zapewne prawdziwego oblicza Trumana Capote'ego, ale z pewnością wyjaśnia jaką misję chciał wypełniać i komu dorównać. Pokazuje także dlaczego z takim talentem i z rozmysłem przysparzał sobie wrogów. Z całym uznaniem dla dorobku pisarza, można dzisiaj stwierdzić, że jeśli chodzi o stworzenie dzieła artystycznego w oparciu o plotkę, to najlepszym weryfikatorem okazał się czas. Dziś widzimy kto potrafił plotkę przekuć w arcydzieło, a kto pozostał tylko plotkarzem...