Skrzynia Wspomnień | Autor: Hella S. Haasse

Długo nie mogłam dotrzeć do Skrzyni wspomnień, bo to gdzieś zapisałam tytuł, a to miałam kupić w końcu zapomniałam aż sama po dwóch latach od wydania (2011) do mnie trafiła.

Autorka Skrzyni wspomnień - Hella S. Haasse (właściwie Hélène Serafia Haasse) – to holenderska pisarka, urodzona w Batawii w Indiach Holenderskich (dziś Indonezja) w 1918 roku. Do Holandii wróciła w 1938 roku (zm. w 2011). Pisała nowele, opowiadania oraz powieści.

Była laureatką wielu prestiżowych nagród literackich.

W Polsce znane w przekładzie są jej książki: „Urug", Noir sur Blanc, 1997), „Niebezpieczny związek albo listy z Daal en Berg", Noir sur Blanc, 2002" i „Drogi wyobraźni" - Noir sur Blanc, 2004 oraz najnowsza „Panowie herbaty" - Noir sur Blanc, 2010.

W niewielkiej książce objętościowo (ledwie 140 stron) Autorka kolejny raz wraca w niej do Holenderskich Indii Wschodnich, w których się urodziła, dojrzewała i które w silny sposób wpłynęły na jej wyobraźnię. Fabuła Skrzyni wspomnień rozgrywa się na pograniczu dwóch kultur. Wiekowa już, pochodząca z rodziny holenderskiej Herma Warner, na prośbę dziennikarza, który pisze o zachodnich (białych) działaczach i działaczkach, którzy walczyli o prawa człowieka czy ochronę środowiska w Azji Południowo-Wschodniej, opowiada burzliwe dzieje dość trudnej przyjaźni z niejaką Dee Mijers – kobietą urodzoną w rodzinie indonezyjsko-europejskiej.

Jak donosi mu Herma - Dee była osobą bardzo kontrowersyjną, zbuntowaną i niepokorną a także angażowała się w wiele konfliktów – ale opowiadając się zawsze po stronie słabszych.

Cała „niczym kamyk maleńki" dyskusja z dziennikarzem porusza lawinę wspomnień i sprawia, że kobieta na nowo przeżywa zdarzenia ze swej wczesnej młodości, jak i te trochę późniejsze. Przeszłość powraca na tyle intensywnie, że niektóre fakty z niej „babcia" Herma przywołuje wprost niechętnie. A żeby było jeszcze trudniej, to główny rdzeń babcinej pamięci w postaci dokumentów, listów, zdjęć, pamiętników zamknięty jest od ponad siedemnastu lat (od śmierci męża kobiety –Taco) w hebanowej, starej skrzyni z okuciami i antycznym zamkiem, do którego klucz gdzieś zaginął.

Zresztą skrzynia sama w sobie stanowi pamiątkę i Herma nie chce jej otworzyć poprzez zniszczenie zamka... poszukiwania klucza trwają.

I jak to zazwyczaj bywa ze wspomnieniami ukazują one zwyczaje tamtych stron i minionego już czasu (zwłaszcza sprzed II wojny światowej i wcześniej) do tego dochodzą rodzinne powiązania, animozje i sympatie tudzież garść lokalnych wierzeń i przesądów.

Dowiadujemy się również co nieco o wydarzeniach polityczno-społecznych lat 50/60 w Indonezji.

Na końcu książki znajdziemy dodatkowo mini-słowniczek wyrazów z tamtego kręgu językowego - użytych w powieści.

Na pewno ciekawostką dla nas będzie fakt, że owa kontrowersyjna Dee, niejako na znak protestu przeciwko Holendrom (po indonezyjskiej wojnie wyzwoleńczej) i w ramach swoistego buntu przyjmuje nazwisko swojej matki o polskich korzeniach - Wychinska. (!). Jest to miły ukłon w stronę polskich czytelników.

Książka na początku mnie rozczarowała ale tylko pozornie, bowiem trzeba było przestawiać się ze słowotoku wielu współczesnych powieści na oszczędny i błyskotliwy niderlandzki styl. Najbliższe skojarzenie jak dla mnie z Karen Blixen.