Camus

   Najbardziej znaną powieść Alberta Camusa, czyli „Dżumę”, poznałam w wydaniu, które oprócz niej zawierało „Obcego” i „Upadek”. Przeczytałam te trzy utwory za jednym zamachem i zakochałam się w autorze od razu. Egzystencjalne rozważania, smutek, uniwersalny przekaz - wszystko do mnie przemówiło. Cieszę się, że „Dżuma” jest lekturą szkolną, bo mądrze opowiada o kondycji ludzkiej i, co najważniejsze, dociera do młodych ludzi. Gdy usłyszałam o tym, że ukazała się biografia Camusa, od razu postanowiłam ją przeczytać, bo poza garścią najważniejszych informacji, niewiele tak naprawdę wiedziałam o autorze.

Virgil Tănase bez zbędnych fajerwerków prowadzi nas przez niespełna 47 lat życia Camusa. Szczegółowo kreśli dzieciństwo, w którym bieda z nędzą, brak ojca (zginął na początku I wojny, gdy Albert miał niecały rok), ale wielka miłość matki i babki. Z biedą pisarz borykał się w sumie przez całe życie. Co chwilę biograf pisze o problemach z opłacaniem rachunków, z widmem głodu, z chwytaniem różnych prac, by jakoś odbić się od dna. Nawet pierwsze małżeństwo Camusa, z niezbyt piękną morfinistką Simone Hié, która w dodatku miała bardzo swobodny stosunek do wierności, zostało zawarte w dużej mierze dlatego, że wybranka miała spory majątek. W tym przypadku jednak rację ma przysłowie, że pieniądze szczęścia nie dają, gdyż małżeństwo nie trwało zbyt długo.

Co na pewno ukształtowało Camusa? Szczęśliwe dzieciństwo i właśnie bieda, którą zauważył, gdy poszedł do szkoły i okazało się, że odstaje od innych. To go najpierw zdołowało, później zahartowało. Udawał twardego i takim się stał. Trochę zapewne pomogła mu aparycja – podobny do Humphreya Bogarta, nosił się jak słynny aktor, a to skutkowało wieloma późniejszymi podbojami sercowymi. Trzecim czynnikiem, który sprawił, że Camus był tym, kim był, okazała się choroba. W grudniu 1930 roku zaczął pluć krwią. Diagnoza była dla 17-latka jak wyrok: gruźlica. Od tego momentu zaczęły się pielgrzymki po lekarzach, uciążliwe kuracje, lepsze i gorsze momenty. Choroba męczyła pisarza, nie pozwoliła mu na udział w wojnie, chociaż Camus aż rwał się na front…

Biografia odsłania przed nami kolejne karty: romans z komunizmem i romanse z wieloma kobietami – żadne nie były do końca satysfakcjonujące. Kursowanie między Algierią a Francją. Ślub z Francine Faure i wspólne lata, które dały im bliźnięta i liczne załamania nerwowe. Camus kolekcjonował kolejne kobiety, pisał kolejne utwory, współpracował z teatrami, był recenzentem, ale chyba cały czas mógłby nucić pod nosem „I can’t get no satisfaction”. Nie znosił Oranu („dziki, płonący labirynt”), a uczynił go jednym z najsłynniejszych miast w literaturze. Nad „Dżumą” pracował latami i myślał o niej – „porażka będzie zupełna i nauczy mnie pokory”, a gdy okazało się, że sprzedaje się świetnie, Camus nie zmienił o niej zdania.

Choroba go zżerała. Palił dużo. Kobiety to były jego „leki przeciwlękowe”, ale nawet zwiększenie dawki niewiele dało. Nobel cieszył, ale też bez przesady. Finał smutny i banalny, w roztrzaskanym samochodzie, którym Camus w ogóle nie miał jechać…

Virgil Tănase wykonał mrówczą pracę. Dbał o każdy szczegół, skorzystał z wielu źródeł. To siła tej biografii, ale – paradoksalnie – także jej mały minus. Czytelnik tonie w faktach, które podane są rzetelnie i bez emocji. Zabrakło mi jakichś anegdot, może więcej smaczków w rodzaju tego, że Camus zabiegał bardzo (ale bezskutecznie) o wydanie we Francji „Innego świata” Grudzińskiego. Nie zmienia to faktu, że mamy do czynienia z bardzo rzetelną pozycją, która jest lekturą obowiązkową dla każdego miłośnika twórczości Alberta Camusa.