Raport W. Opowieść Rotmistrza Pileckiego

INFILTRACJA AUSCHWITZ

Kiedy tylko w kalendarzu pojawiają się takie daty, jak rocznica powstania warszawskiego czy wybuchu drugiej wojny światowej, rynek wydawniczy zaczyna zapełniać się powiązanymi z nimi pozycjami. Jak widać jego komiksowa część też nie zostaje daleko w tyle. „Raport W” jednak to powieść graficzna, której warto się przejrzeć się nawet jeśli macie już dość tej tematyki, bo to naprawdę znakomity komiks. Co prawda jeśli chodzi o historie traktujące w ten czy inny sposób o czasach największego konfliktu zbrojnego w dziejach ludzkości nadal niepobity zostaje „Maus”, niemniej historia przedstawiona w tym albumie o wiele bardziej warta jest uwagi, niż można na pierwszy rzut oka sądzić.

Jest rok 1940. Witold Pilecki trafia do obozu koncentracyjnego w Auschwitz z misją zbudowania tam ruchu oporu i wywołania powstania. Jego dwu i pół letni pobyt nie kończy się wykonaniem misji, ale dzięki pisanym przez niego raportom świat będzie mógł dowiedzieć się o tym, co działo się za bramą z napisem „Arbeitmachtfrei”.

Większość pozycji traktujących o drugiej wojnie światowej to rzeczy, w których albo jednoznacznie pochwala się bohaterów, albo jednoznacznie potępia ludzi za nią odpowiedzialnych. Bardziej ludzkiego wymiaru, w którym dostrzec można by o wiele więcej barw człowieczej moralności brakuje – a przecież jak każdy wie dobro i zło istniało po obu stronach barykady. Czy inaczej jest z „Raportem W”? I tak, i nie. To po prostu relacja Witolda Pileckiego z zastanego stanu rzeczy. Szokującej rzeczywistości, która dla niezliczonych osób stała się piekieł zakończonym śmiercią. Koszmarem niezliczonych osób skazanych za nic na nieludzkie męczarnie.

I jest to relacja zarówno wciągająca i poruszająca, jak i wierna pierwowzorowi Pileckiego. Owszem są tu pewne zmiany względem pierwotnego tekstu, czasem autor coś ujął, czasem dodał, ale pozostał skupiony na jak najdokładniejszym oddaniu tego, co chciał – historii swojego bohatera. I zrobił to w sposób, który docenili czytelnicy i krytycy, tworząc solidnych rozmiarów powieść graficzną, od której trudno się oderwać, chociaż porusza tematy, jakich nie czyta się ani łatwo, ani lekko, ani tym bardziej przyjemnie.

Za to z przyjemnością ogląda. Grafiki nie są skomplikowane, ich kolorystyka w każdej z części opowieści jest stonowana, utrzymana w jednym, konkretnym odcieniu, ale same rysunki są realistyczne, kolor dobrze dobrany, a całość autentycznie wpada w oko i doskonale pasuje do opowieści. Wszystko to wieńczy bardzo dobre wydanie – duży format, dobra jakość papieru i dobra cena. Kto lubi historie wojenne, komiksy biograficzne albo po prostu dobre opowieści graficzne niezależnie od tematu, powinien „Raport W’ poznać.

Witold Pilecki, to jedna z tych autentycznych postaci z kart naszej historii, która z pewnością zasługuje na pamięć, szacunek i podziw. Przypomnę tylko, że to właśnie ten człowiek dał się dobrowolnie zatrzymać niemieckim okupantom, by w ten sposób przedostać do koncentracyjnego obozu w Oświęcimiu. W te sposób miał ujrzeć na własne oczy piekło tego miejsca i przygotować raport dla zachodnich aliantów o tym, co tam się dzieje. Dlatego też ważne jest, by współcześni twórcy sięgali w swych dziełach po życiorys tego bohatera, tak by mógł poznać go cały, współczesny świat. Takim twórcą jest francuski autor komiksów - Gaetan Nocq, który stworzył opowieść pt. "Raport W. Opowieść rotmistrza Pileckiego", która ukazała się w naszym kraju nakładem Wydawnictwa Marginesy.

Jak wskazuje sam tytuł tej pozycji, przedstawia ona sobą przebieg misji Witolda Pileckiego w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu, do którego przedostał się w celu sporządzenia raportu o wydarzeniach w tym miejscu, losie więźniów i eksterminacyjnej polityce nazistów, a w miarę możliwością także i przygotowania buntu osadzonych. I to właśnie codzienność obozowego życia, kształtowanie się konspiracyjnej siatki wśród polskich więźniów, dramatyczne chwile z udziałem głównego bohatera, ale też i jego wewnętrzne rozterki oraz dramaty, wypełniają strony tej opowieści.

Niniejsze dzieło francuskiego twórcy stanowi sobą pozycję nie tylko ważną dla nas - Polaków, ale też i udaną pod względem komiksowego warsztatu. To ciekawa, zajmująca, poruszająca i co ważne - oparta w głównej mierze na historycznych źródłach, relacja o obozowych losach rotmistrza Pileckiego, która ukazuje wielkość, dramatyzm i heroizm jego niezwykłego czynu. To także poruszająca opowieść o piekle Auschwitz, która oddaje sobą realia codzienności życia w tym miejscu. I ważne jest w tym względzie to, że zarówno na gruncie scenariusza, ale też i ilustracyjnej szaty, pozycja ta przedstawia się bardzo udanie i imponująco.

Na fabułę tej opowieści składają się przede wszystkich wydarzenia z udziałem głównego bohatera, które rozgrywają się za drutami obozu w Auschwitz - od chwili jego pojawienia się w tym miejscu, aż po dzień ucieczki. Jednocześnie mamy tu także krótkie spojrzenie na dzieciństwo oraz młodość tej postaci, ale też i wydarzenia z życia Witolda Pileckiego już po tym, jak opuścił on obóz. Główną rolę odgrywa jednak codzienność jego pobytu w Oświęcimiu, obraz rozgrywających się tam wydarzeń, chwil, które groziły mu niechybną śmiercią, czy też przebieg misji organizacyjno-wywiadowczej. To ciekawa, bardzo realistyczna i efektowna relacja, która nie tylko nas sobą porywa, ale też i dogłębnie porusza...

Niezwykle wymownie przedstawia się ilustracyjne oblicze tej pozycji, które tworzą metafizyczne, klimatyczne, akwarelowe i bardzo malownicze rysunki. To rozmyte kontury, niewyraźne kształty oraz skupienie się zazwyczaj na jednym punkcie z pierwszego planu, co z kolei przekłada się oniryczne spojrzenie na obozowe życie, które nie wydaje się - z uwagi na swój ogrom bólu i cierpienia, czymś realnym i prawdziwym. Do tego mamy równie wyblakłe, zimne i niepokojące kolory, które wraz z tą specyficzną formą rysunku tworzą przedziwną, ale i zarazem hipnotyzującą, całość. I wydaje mi się, że droga obrana przez francuskiego rysownika była tu ze wszech miar właściwą, by ukazać tę historię w tak mocny i wymowny sposób.

Przystępując do lektury tej pozycji spodziewałam się tego, że poznam w większym stopniu lub też odkryję na nowo, postać Witolda Pileckiego. I w jakimś wymiarze zapewne tak się stało, gdy oto śledząc jego obozowe losy, poznajemy jego naturę, charakter, marzenia i lęki. Jednocześnie jednak nie sposób uciec od przeświadczenia, że komiks ten jest mimo wszystko bardziej relacją o Auschwitz i rodzeniu się za jego drutami struktur ruchu oporu, aniżeli o samej postaci rotmistrza. To ciekawe rozwiązanie autora, która początkowo być może nieco nas rozczarowuje, ale z czasem przekonuje do tego, by uznać je za właściwe i mogące pokazać znacznie więcej, aniżeli typowa, komiksowa biografia.

Opowieść ta liczy sobie pokaźną liczbę 264 stron, których lektura jednak w żadnej mierze nas nie nudzi, a wręcz przeciwnie - intryguje, ciekawi i sprawia, że angażujemy się w tę historię bez reszty. Oczywiście, z uwagi na sam temat, symbolikę i klimat tej opowieści, nie zawsze jest ona najłatwiejszą, a czasami wręcz trudną w zakresie odbierania bolesnych scen i emocji, ale z pewnością nie pozwala ona przejść obojętnie wobec tego dzieła. Nie bez znaczenie jest także to, że komiks ten powstał z ręki francuskiego twórcy, który siłą rzeczy spogląda nieco inaczej na kwestię naszej historii, Auschwitz i działalności rotmistrza Pileckiego, co też jest niezwykle ciekawe...

Słowem podsumowania - komiksowa opowieść pt. "Raport W. Opowieść rotmistrza Pileckiego", to udana, interesująca i niezwykle ważna dla nas Polaków, pozycja spod znaku historycznej biografii. To tytuł, który dogłębnie nas porusza, skłania do wielu refleksji, jak i też przypomina postać oraz, w dużej mierze tragiczne, życie i legendę Witolda Pileckiego, co już samo w sobie zasługuje na wielkie słowa uznania. Polecam - naprawdę warto!

Prawdziwa historia Witolda Pileckiego i jego misji w obozie koncentracyjnym Auschwitz.

Gaetan Nocq - francuski rysownik, malarz i autor komiksów - zafascynowany postacią rotmistrza Pileckiego postanowił stworzyć powieść graficzną poświęconą polskiemu bohaterowi, który we wrześniu 1940 roku przeniknął do Auschwitz jako Tomasz Serafiński. Zadaniem, które wyznaczyło mu Polskie Państwo Podziemne było zorganizowanie w obozie ruchu oporu i oczekiwanie na sygnał do rozpoczęcia tam powstania.

Zagrożony dekonspiracją Pilecki uciekł z obozu w kwietniu 1943 roku. Do wybuchu powstania nie doszło, ale przez cały czas spędzony w Auschwitz pisał raporty o warunkach przetrzymywania więźniów i zbrodniach tam popełnianych. Był jedną z pierwszych osób, które dały światu znać o niewyobrażalnym horrorze, jaki miał miejsce w obozach zagłady.

„Raport W” został uznany we Francji najlepszym komiksem historycznym 2019 roku. Otrzymał również pierwsze w historii nagrody wyróżnienie specjalne im Wacława Felczaka i Henryka Wereszyckiego (przyznaje się ją wybitnym publikacjom poświęconym dziejom Europy Środkowo-Wschodniej i jej relacjom z Polską).