Loteria

„SZCZĘŚLIWCY”

Któż z nas nie zna prozy Shirley Jackson? (jeśli w tym momencie podrapaliście się w głowę, radzę wygooglować sobie jej nazwisko i udawać, że zawsze ją kojarzyliście) „Nawiedzony dom na wzgórzu”, jej najsłynniejsze dzieło, to już prawdziwa legenda literatury grozy, którą znać powinien każdy szanujący się fan horroru i klasyki po prostu. Teraz twórczość autorki możecie poznać w nieco innej, bo komiksowej formie. Ale i w tej formie historia wypada znakomicie, a co więcej, naprawdę satysfakcjonuje.

Każdy zna takie miasteczka, jak to. Tu wszyscy znają wszystkich, każdy wie o każdym wszystko, a wszystko wydaje się idealne, ale to tylko fasada. Wszyscy drżą bowiem przed doroczną loterią. Rok w rok nazwiska mieszkańców trafiają do drewnianego pudełka. Wylosowane zostaje tylko jedno, ale do czego? I co czeka „szczęśliwca”?

Loteria to jeden z bardziej znanych utworów Shirley Jackson. Po raz pierwszy w formie opowiadania pojawił się w roku 1948 – roku, kiedy to autorka debiutowała powieścią „The Road Through The Wall” – a teraz wraca w formie powieści graficznej. I to nie byle jakiej, bo stworzonej przez Milesa Hymana, malarza, ilustratora pracującego np. dla „The New York Times", „Le Monde” czy marki Louis Vuitton, autora m.in. komiksu „Black Dhalia”, a co ważniejsze wnuka samej Shirley Jackson. Czy taki album mógł się nie udać?

Nie. Owszem, można zepsuć dosłownie wszystko i wcale nie trzeba się przy tym starać, jednak szanse na to w tym wypadku były bardzo małe. I ostatecznie powstał kawał świetnego komiksu, który z szacunkiem podchodzi do kultowego pierwowzoru. Hyman stworzył dzieło satysfakcjonujące zarówno jako adaptacja prozy autorki cenionej przez samego króla horroru Stephena Kinga, jak i po prostu graficzna powieść grozy. Scenariusz jest świetny, ale przy tak znakomitym materiale źródłowym niczego innego nie można się było spodziewać. Dobre tło obyczajowe, dobre, niespieszne tempo akcji, konkretnie nakreślone postacie, a wreszcie to, co najważniejsze: klimat, który jest po prostu świetny. Wszystko to daje naprawdę znakomitą lekturę.

Ale nie oszukujmy się, przede wszystkim liczą się tu ilustracje. Dla samej opowieści można by przecież przeczytać pierwowzór. Jednak ilustracje Hymana są po prostu świetne. Dość proste, ale realistyczne, nastrojowe i znakomicie oddające zarówno mrok, jak i klimat Ameryki sprzed niemal wieku. A wszystko to ładnie wydane i edytorsko dopracowane. Fanom prozy Jackson i miłośnikom horrorów polecam „Loterię” z czystym sercem.

Małe, idylliczne miasteczko, w którym wszyscy znają się po imieniu. Każdego roku te imiona zapisywane są na kartkach i wkładane do drewnianego pudełka. Tylko jedno zostanie wylosowane, ale w tej loterii nikt nie chce być zwycięzcą...

O tym miasteczku opowiada „Loteria”, którą w 1948 roku opublikował "The New Yorker". Tekst ten wywołał skandal, wielu czytelników magazynu rezygnowało z prenumeraty, autorka dostawała listy z pogróżkami. Po latach stało się jednym z najsłynniejszych opowiadań w historii amerykańskiej literatury i uważane jest za najdoskonalsze w dorobku Shirley Jackson, autorki m.in. „Poskramiania demonów”, czy „Nawiedzonego domu na wzgórzu”, powieści grozy które były wielką inspiracją dla Stephena Kinga, czy Neila Gaimana.

70 lat po publikacji opowieść o małym miasteczku wciąż budzi silne emocje. Niepokój i gniew. Wciąż aktualne są też pytania, które stawia. O społeczny konformizm, tradycję, instytucjonalną przemoc, strach jako narzędzie kontroli...

Powieść graficzna Milesa Hymana, wybitnego ilustratora i jednocześnie wnuka Shirley Jackson, jest czymś więcej niż adaptacją opowiadania. Sposób, w który buduje on swoją opowieść - odsłaniając kolejne jej elementy powoli i z wielką dbałością detale - pozwala spojrzeć na "Loterię" z nowej, ale nie mniej niepokojącej perspektywy.

Shirley Jackson była autorką wielu powieści i opowiadań, które w ciągu swojego krótkiego życia tworzyła z zacięciem i często wbrew przyjętym, obowiązującym w pierwszej połowie XX wieku normom literackim. Obecnie jej twórczość jest doceniana i chwalona, co raczej nie dziwi, gdyż wystarczy przeczytać jedno z jej opowiadań lub powieść, by zauważyć, że teksty stworzone przez autorkę charakteryzują się odmiennością, przyciągają do siebie i zmuszają do refleksji.

Nakładem wydawnictwa Marginesy ukazała się niedawno powieść graficzna autorstwa Milesa Hymana, będąca adaptacją jednego z najbardziej kontrowersyjnych opowiadań Shirley Jackson, zatytułowana Loteria. Wydanie w twardej oprawie już od pierwszego spojrzenia intryguje czytelnika mroczną, utrzymaną w stonowanych kolorach okładką, a kiedy otworzymy Loterię, dostajemy tego mroku jeszcze więcej.

Miles Hyman jest uznanym ilustratorem i równocześnie wnukiem Shirley Jackson. Może ma to jakieś znaczenie dla sposobu, w jaki zbudował adaptację, a może nie ma, tego nie wiem, w każdym razie Hyman zastosował w kreowaniu opowieści graficznej nietuzinkowe podejście. Oszczędnie, bardzo oszczędnie wprowadza tekst do ilustrowanej przez siebie opowieści, stawiając nacisk na klimat bijący z kolejnych stron i mroczną kolorystykę. Odsłania przed czytelnikiem kolejne elementy fabuły powoli i rozmyślnie, w doskonały sposób utrzymując w czytelniku napięcie. Zaczynając lekturę Loterii i przewracając pierwsze strony, początkowo dziwimy się tej nietypowej stylistyce plansz ilustracji pozbawionych tekstu, nieco później zaczynają pojawiać się nieliczne ramki tekstowe. Z każdą kolejną stroną jednak dociera do nas, że jest to zabieg przemyślany, że wszystko jest tutaj ułożone dokładnie tak, jak powinno być.

Shirley Jackson stworzyła opowieść traktującą o małym, idyllicznym amerykańskim miasteczku, którego liczba mieszkańców nie przekracza trzech setek. Miasteczko to jest w pewien sposób wyjątkowe. Każdego roku odbywa się w nim swoistego rodzaju loteria, w której biorą udział wszyscy mieszkańcy. W dniu 27 czerwca zostaje wylosowany jeden z mieszkańców, rzecz w tym jednak, że żaden z mieszkańców nie chce zostać tym wybrańcem ślepego losu…

W roku 1948, kiedy to tekst Shirley Jackson opublikował The New Yorker, Loteria wywołała skandal i publiczne oburzenie. Trzeba był czasu, aby do ludzi dotarł uniwersalizm tej opowieści i jej ponadczasowość, jak również zawarte w niej przesłanie. Dzisiaj uznawana za arcydzieło, kiedyś wzgardzana i wytykana palcami, Loteria trwa dalej i ciągle ma w sobie tę samą siłę przekazu.

Adaptacja graficzna Milesa Hymana jest po prostu niesamowita, mówiąc bardzo treściwie. Autor w zasadzie za pomocą samych tylko ilustracji – uzupełnianych gdzieniegdzie tekstem – buduje w czytelniku rosnące napięcie, prowadząc go do zrozumienia właściwej koncepcji opowieści. Jeśli ktoś nie czytał pierwowzoru, to mogę z ręką na sercu zapewnić, że adaptacja Milesa Hymana wywrze na nim potężne wrażenie, być może nawet większe, niż miałoby to miejsce w przypadku lektury opowiadania pozbawionego ilustracji. Rewelacyjnie dobrane kolory, senny klimat, uczucie podskórnego napięcia rosnącego w trakcie przewracania kolejnych stron… To, czego dokonał Miles Hyman adaptując opowiadanie Shirley Jackson do formy graficznej, samo w sobie zasługuje na wielkie uznanie. Tym bardziej, że przedstawienie ambitnego, nietuzinkowego konceptu zawartego w tekście Shirley Jackson za pomocą odpowiednio dobranych, nacechowanych klimatem i przyciężką atmosferą ilustracji z pewnością nie należało do rzeczy łatwych. Miles Hyman poradził sobie jednak doskonale, bezbłędnie oddając ducha niesamowitego opowiadania autorki i uwspółcześniając je w formie bardzo atrakcyjnej i intrygującej nawet dla wybrednego czytelnika.

Loterię Milesa Hymana zdecydowanie polecam. To jedna z najlepszych publikacji, jakie zdarzyło mi się ostatnio czytać.

Amerykańska pisarka Shirley Jackson bez wątpienia potrafiła wzbudzać w odbiorcach silne emocje. Jej słynne powieści grozy - takie jak "Zawsze mieszkałyśmy w zamku" czy "Nawiedzony dom na wzgórzu" - niejednemu człowiekowi zapewniły nieprzespaną noc, spędzoną na niespokojnym nasłuchiwaniu podejrzanego skrzypienia czy stukotu. Ale utworem, który szczególnie mocno podniósł ciśnienie czytelników, było opowiadanie pod tytułem "Loteria" - ściągnęło, zarówno na samą autorkę, jak i na czasopismo "The New Yorker", które je opublikowało, mnóstwo skarg i pomstowań. Co takiego Amerykanie końca lat czterdziestych ubiegłego wieku znaleźli w tym stosunkowo krótkim tekście? Żeby odpowiedzieć na to pytanie, można oczywiście sięgnąć po tekst Jackson. Warto jednak również zainteresować się wspaniałym, bardzo oryginalnym dziełem wnuka pisarki, Milesa Hymana, który postanowił dokonać "wizualnej rekonstrukcji" kontrowersyjnego utworu, czyli, mówiąc prościej, przedstawił treść "Loterii" w formie komiksu.

Historia opowiada o jednym dniu z życia mieszkańców pewnej amerykańskiej wioski. Ludzie ci na chwilę odrywają się od swoich zwykłych, codziennych obowiązków i zbierają w określonym miejscu, by wziąć udział w corocznej loterii, która bardzo różni się od typowych konkursów tego rodzaju. Wszyscy ciągną losy, ale nikt nie marzy o wygranej - w tej grze zdecydowanie nie warto być zwycięzcą.

Książka Milesa Hymana przemawia do wyobraźni odbiorców przede wszystkim za pomocą obrazów - znajdziemy w niej stosunkowo niewiele słów, to bardziej pozycja do oglądania niż czytania, co według mnie nie stanowi jej wady. Świetne ilustracje tworzą niepokojący klimat, ukazują ten sam mroczny kontrast, z którym mamy do czynienia w treści opowiadania Shirley Jackson - pomiędzy słonecznym, letnim dniem a okropnym wydarzeniem, jakiego jesteśmy świadkami. Nie mogę wyjść z podziwu nad tym, jak umiejętnie autor oddaje emocje poszczególnych postaci. Twarze wydają się dla Hymana szczególnie ważne - to właściwie one opowiadają tę wstrząsającą historię, sprawiają, że tak trudno przestać o niej myśleć. One najmocniej zapadają w pamięć i wywierają największe wrażenie.

"Loteria" to opowieść, w której Jackson wystawia ludzkości niezbyt pochlebne świadectwo. Oczywiście na pewno każdy znajdzie w tej pozycji bodziec do własnych przemyśleń, niekoniecznie tożsamych z refleksjami innych czytelników, ale trudno odłożyć tę książkę bez poczucia, że szczególnie ważnym z poruszanym w niej problemów jest ślepe posłuszeństwo wobec tradycji. Między innymi dlatego ta historia wciąż trzyma się świetnie i być może nigdy się nie zestarzeje. Czy i dzisiaj nie mamy do czynienia z podobnym sposobem postrzegania świata, jaki charakteryzuje postaci w "Loterii"? Z ludźmi, którzy dopasowują się do schematów, kultywują pewne zwyczaje, hołdują przesądom, powtarzają opinie przekazywane z pokolenia na pokolenie, idą za tłumem, nie zastanawiając się nad tym, po co właściwie to robią i czy nie mogliby żyć inaczej? Smutne wnioski płyną z tej lektury, ale zdecydowanie warto po nią sięgnąć - zarówno dla samej historii, jak i ilustrujących ją obrazów.

Piękna książka wydawnictwa Marginesy, dzieło stanowiące owoc pracy dwojga bardzo utalentowanych ludzi, wydane z niebywałą dbałością o najmniejszy szczegół, będzie doskonałym prezentem nie tylko dla każdego miłośnika twórczości Shirley Jackson czy prac Milesa Hymana, ale i dla wszystkich tych, którzy po prostu lubią opowieści mocno oddziaływujące na wyobraźnię, pobudzające do refleksji nad ludzką naturą. Taka pozycja może stanowić prawdziwą ozdobę domowej biblioteczki.